Eigenlijk zou Alan Turing net zo bekend moeten zijn als Charles Darwin of Albert Einstein. De reikwijdte van zijn werk is van de zelfde orde, vinden informatici. Hij is de vader van onze computer en zijn werk om de Duitse Enigmacode te kraken was beslissend voor de Tweede Wereldoorlog. Maandag is een originele Enigmamachine te zien in het Huygensgebouw.

Op 23 juni is het honderd jaar geleden dat Alan Turing geboren werd. Daarom wordt dit jaar wereldwijd het Turingjaar gevierd. De waardering voor de Britse geleerde is wel eens anders geweest.  Zeven jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, waarin zijn talent en persoonlijkheid cruciaal waren om Duitse berichten te decoderen, pleegde hij zelfmoord door het eten van een vergiftigde appel. Nutteloos geworden, ontslagen en veroordeeld voor homoseksualiteit. Pas in 2009 bood premier Gordon Brown van het Verenigd Koninkrijk hem namens de regering postuum excuses aan.

Wat was nu eigenlijk het geniale van Turing?
‘Hij liet zien dat alles wat er te berekenen valt met een Turingmachine gedaan kan worden. Dat is een lint met gegevens die stap voor stap afgelezen worden en vertaald in rekeninstructies, waarna het antwoord op het lint geschreven wordt’, legt Frits Vaandrager uit. Hij is hoogleraar Informatica voor technische toepassingen. Eerder dit jaar werd hij door Hoe?Zo! radio geïnterviewd over Turing.

Dus dat was de oercomputer?
‘Het idee dat één machine verschillende dingen kan doen, heeft Turing met haarscherpe precisie duidelijk gemaakt. We zijn er met onze pc’s en smartphones helemaal aan gewend geraakt, maar het was revolutionair.’

‘Turing droeg zelf ook een uitzondering aan op die berekenbaarheid: het is onmogelijk om met de ene Turingmachine te bewijzen dat de andere Turingmachine altijd correct werkt. Onvermijdelijk treedt er ergens een loop of tegenstrijdigheid op. Dat is de Turinggrens, de grens van wat berekenbaar is.’

Zijn zijn ideeën dan nog steeds relevant?
‘De ideeën van Turing zijn in mijn werk dagelijks aan de orde. Eigenlijk heeft hij aangetoond dat wat ik wil – de correctheid bewijzen van complexe software – in zijn algemeenheid gedoemd is te falen. Ik lig daar ’s nachts niet wakker van, omdat we tegenwoordig van heel veel software toch de correctheid kunnen aantonen.  Maar ik denk wel dat heel veel van mijn onderzoeksvoorstellen naar programmaverificatie zijn afgewezen vanwege die grens. / Tekst: Iris Roggema, foto: Jon Callas

Maandagochtend 16 april is er een masterclass voor scholieren in het Huygensgebouw. Die is ook toegankelijk voor medewerkers  en studenten van de Radboud Universiteit. Tijdens de masterclass is een originele Enigmamachine te zien en wordt de werking uitgelegd. 

Op de foto het 1,5 ton wegend standbeeld van Alan Turing, gemaakt door Stephen Kettle in opdracht van de Amerikaanse miljardair Sidney Frank. Het standbeeld is opgetrokken uit ongeveer een half miljoen stukjes leistein uit Wales.