Waarom wordt de voornaam gebruikt als gebouwen naar een vrouwelijke wetenschapper worden vernoemd (Maria Montessorigebouw), maar bij mannen alleen de achternaam (Huygensgebouw)? Als voorzitter van de Commissie Naamgeving Campus buigt Johan Oosterman zich over benamingskwesties. Radboud Reflects wijdt er woensdag een bijeenkomst aan.

De Commissie Naamgeving Campus kwam er op initiatief van het college van bestuur na ophef over de Beelkamer – die inmiddels hernoemd is tot De Salon. Naamgever van de kamer was oud-premier Louis Beel, die een kwalijke rol speelde in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, en zijn studie had afgerond in Nijmegen.

Na de naamswijziging stelde het college een commissie in om advies uit te brengen over naamgevingen op de campus. Voorzitter daarvan is Johan Oosterman, hoogleraar en programmadirecteur van Radboud Erfgoed.

‘Straten kan je niet hernoemen, of er moeten heel zwaarwegende redenen zijn’

‘We gaan niet pleiten voor een beeldenstorm’, zegt hij over het adviesrapport dat vóór kerst aan het CvB zal worden aangeboden. De commissie heeft niet als opdracht om bestaande gebouwen of straten te hernoemen, maar op dat punt juist terughoudend te zijn. Oosterman: ‘Straten kan je niet hernoemen, of er moeten heel zwaarwegende redenen zijn. Wat je wel kunt doen is commentaar geven op de oudere namen door een plein of gebouw dat ernaast ligt een naam te geven die heel andere accenten legt. Daarmee zet je de traditie in een ander daglicht.’

Talenlaboratorium of Erasmusgebouw

Een cadeau van studenten voor de vertrekkende hoogleraren Reinier Post en Lodewijk Rogier in de jaren zestig gaf de naamgeving op de campus een bepalende richting. Voor die tijd kregen gebouwen de naam van het instituut dat erin was gevestigd. Nadat studenten het beeld van Erasmus cadeau gaven dat nu nog voor de Universiteitsbibliotheek staat, werd de nieuwe weg over de campus Erasmuslaan genoemd. Het Talenlaboratorium werd het alom bekende Erasmusgebouw. ‘En daarna kreeg je ook het Erasmusplein en er was ook nog een Erasmuspad’, aldus Oosterman.

Met de benamingen Spinozagebouw, Thomas van Aquinostraat en Geert Grooteplein was er een traditie ontstaan die lang standhield. Eerbiedwaardige en voornamelijk mannelijke wetenschappers werden gebruikt voor naamgeving. Bij de naamgeving van verschillende paden op de campus vorig jaar – onder meer Roos en Boukjepad, Gerard Leckiepad – was voor het eerst sprake was van een systematische werkwijze en samenhang in de naamgeving, stelt Oosterman. ‘Dit keer was er een coherente visie om personen te kiezen die eerder geen plek in de naamgeving kregen’, vertelt Oosterman.

‘Er zijn nog studenten van wie grootouders hebben geleden onder het beleid van Beel, dat speelt bij Linnaeus minder direct’

Oosterman ving veel complimenten op over die naamgeving, vanwege de diverse representatie van de gebruikers van de campus. ‘Je kunt je voorstellen dat het goed is om zo verder te gaan.’ Zijn commissie heeft de opdracht gekregen ‘lijnen uit te zetten en procedures te ontwerpen aan de hand waarvan je voor de komende tien jaar namen kunt geven aan gebouwen, straten en paden’.

Een kwestie zoals bij de Beelkamer verwacht Oosterman voorlopig niet meer. Als naamgever was Beel controversieel in een mate die volgens Oosterman bij de huidige benamingen niet meer geldt. ‘Nu zijn er nog studenten van wie grootouders hebben geleden onder het beleid van Beel, dat speelt bij Linnaeus minder direct.’

Racistische doeleinden

Zoöloog Carl Linnaeus (1707-1778), naar wie een gebouw met collegezalen aan de Heyendaalseweg is vernoemd, wordt bekritiseerd omdat hij bij zijn classificering van soorten ook bij de mens rassen onderscheidde. Die opvattingen zijn later misbruikt voor racistische doeleinden.

‘Om toch een ander perspectief te laten zien, zou je een gebouw ernaast of een plein ervoor een nieuwe naam kunnen geven’, zegt Oosterman. ‘Bijvoorbeeld natuuronderzoekster en kunstenaar Maria Sibylla Merian of mysticus Hildegard von Bingen. Als je de discussie aangaat over de naamgeving van een gebouw, doe dat dan met bewustzijn voor traditie. De oudere naamgeving zegt iets over het verleden van de universiteit. De campus is ook een herinneringslandschap waar je gewetensvol mee moet omgaan.’

‘Het is opvallend dat er in het verleden nooit voor Nijmeegse wetenschappers is gekozen’

Een oplettende medewerker wees de commissie erop dat alleen bij gebouwen die naar vrouwen vernoemd zijn, de voornaam wordt gebruikt. De oudere mannelijke wetenschappers worden alleen met de achternaam aangeduid. ‘Ook opvallend is dat er in het verleden nooit voor Nijmeegse wetenschappers is gekozen.’

Geen radicale verandering

In de gesprekken van de commissie met studenten en medewerkers is het ook gegaan over schilderijen en beelden op de campus, al heeft de commissie geen opdracht daarover te adviseren. Oosterman: ‘Ze staan in een traditie maar stralen een beeld uit waar lang niet iedereen zich in herkent. Het is goed om je ook daarvan bewust te zijn. We zijn al jaren geen bolwerk meer van witte geleerde mannen. Wie weet voegen we ook daarover nog wel een alinea toe aan ons verslag.’

De lezing van Radboud Reflects is op woensdag 16 oktober tussen 12.30 en 13.15 uur in het Collegezalencomplex.