Anderhalf jaar geleden kwam de Oekraïense Sofiia Shtohryn (18) met hoge verwachtingen naar Nijmegen. Hier een studie doen, het Nederlandse studentenleven leiden: daar kwam uiteindelijk weinig van terecht. Bijna een jaar na de uitbraak van de oorlog in Oekraïne blikt ze terug op alles wat ze heeft meegemaakt.

Op de ogenschijnlijk simpele vraag ‘hoe gaat het met je?’ is het voor Sofiia Shtohryn tegenwoordig al moeilijk om antwoord te geven. Ze haalt haar schouders op. Gooit haar armen verslagen in de lucht. Zucht. ‘Tja, ik weet het niet. Wisselend, zou ik het noemen.’

Want het was een zwaar jaar. Heel zwaar. De Oekraïense had niet verwacht dat haar studie biologie in Nederland zó moeilijk zou zijn toen ze in september 2021 begon aan de Radboud Universiteit.

Moeder en oma’s gevlucht

In het eerste halfjaar van haar studie gaat alles z’n gangetje. Shtohryn is leergierig en doet erg haar best. Tentamens haalt ze met hoge cijfers, vrienden heeft ze genoeg. Contact met het thuisfront ook. Haar familie woont in Tsjernihiv, vlakbij Kyiv en de Russische grens. In de kerstvakantie gaat de tiener zelfs nog naar huis en proost ze met haar ouders op het nieuwe jaar.

Het zal voorlopig de laatste keer zijn dat ze haar vader ziet. In februari 2022 valt Rusland Oekraïne binnen en breekt de oorlog uit. Vanuit Nijmegen houdt Shtohryn alles bij. Nieuws checkt ze constant; contact met haar ouders is door wegvallende elektriciteit onzeker.

Uiteindelijk vluchten haar moeder en oma’s in het voorjaar naar Nijmegen. Haar vader en stiefvader mogen het land niet uit vanwege de algemene mobilisatie, al worden ze uiteindelijk niet opgeroepen.

Eenmaal hier vindt Shtohryn na een lange zoektocht een plek voor haar drie familieleden. Ze wonen nu bij een man die het gezin in zijn huis laat wonen.

Zelf studeert ze ondertussen verder, terwijl ze in haar studentenkamer blijft. Financieel rondkomen is echter lastig, omdat haar moeder niet meer kan werken: in Oekraïne had ze haar eigen onderneming, maar er een in Nederland beheren is bijna onmogelijk door regelgeving.

Schuldgevoel

Die situatie bezorgt haar nu, bijna een jaar na dato, nog steeds veel kopzorgen. ‘Ik zou heel graag mijn bachelor biologie in Nijmegen afmaken en daarna een master doen, maar ik weet niet of dat kan’, vertelt ze.

‘Als het collegegeld wordt verlaagd (dat werd vorig jaar wél voor Oekraïense studenten gedaan, MS.), kan het. Want dat scheelt ruim 10.000 euro. Maar anders niet. En ja, wat moet ik dan? Teruggaan naar Oekraïne is te gevaarlijk, maar hier blijven kan ook niet. Ik verdien niks, zou dan mijn kamer verliezen. Ik krijg er helaas maar geen duidelijkheid over en dat geeft veel stress.’

‘Ik voel me schuldig dat ik me zó slecht voel, want ik heb de oorlog nooit van dichtbij meegemaakt’

Ondertussen knaagt er ook een groot schuldgevoel aan haar. ‘Ik heb – zoals dat heet – survivor’s guilt. Ik voel me schuldig dat ik me zó slecht voel, want ik heb de oorlog nooit van dichtbij meegemaakt. Het voelt oneerlijk dat ik veilig ben.’

Shtohryn wil graag in therapie om alles te verwerken, maar dat is niet gemakkelijk. Ze moet daar een Nederlandse zorgverzekering voor hebben en die krijgt ze alleen als ze werkt. ‘Nu moet ik dus eigenlijk een baan gaan zoeken om naar een psycholoog te kunnen. Alleen: ik wil juíst naar die psycholoog omdat alles me teveel is. Ik weet niet goed wat ik ermee moet.’

Heimwee

En dan nog die heimwee. Die grote heimwee. Als ze terugdenkt aan een Oekraïens concert in Breda waar ze niet zo lang geleden nog bij was, springen de tranen in haar ogen.

‘Het is echt niet te beschrijven hoe het is om met zoveel mensen te zijn die jouw taal spreken’, zegt ze terwijl ze een traan wegveegt. ‘Herinneringen delen, de muziek beluisteren. Er was ook een Oekraïense soldaat aanwezig die zijn benen was kwijtgeraakt in de strijd. Dat maakte me zó emotioneel.’

Alles in Nijmegen herinnert aan haar thuisland. Een wandeling langs de Waal? Die voelt als ze haar ogen sluit net zoals een tripje naar havenstad Odesa, bij de Zwarte Zee. Die ene boom in de binnenstad? Die herinnert haar aan een boom bij haar ouders om de hoek.

Niet onderschatten

Daar komt bij dat de oorlog veel langer duurt dan ze oorspronkelijk had gedacht. In februari 2022 verwachtte Shtohryn één, hooguit twee maanden van geweld. ‘Ja, dat is vast heel naïef. Toch stond ik er écht zo in. Denken aan de toekomst durf ik daarom niet meer. Je weet niet wat je kan verwachten.’

Voor nu blijft Shtohryn in ieder geval tot deze zomer in Nederland om haar studiejaar af te maken. Ze hoopt op een verlaging van het collegegeld, zodat ze kan blijven. Hoopt op meer steun vanuit de Europese Unie, zodat Oekraïne door kan gaan met verdedigen.

‘Vergeet ons alsjeblieft niet’

En hoopt vooral dat niemand onderschat hoe het voor Oekraïners is. Of je nu uit oorlogsgebied bent gekomen of niet. ‘Ik snap dat niet iedereen meer elke dag aan de oorlog denkt. Dat is ook niet haalbaar. Maar: vergeet ons alsjeblieft niet.’

Dit artikel van Marieke Smid verscheen eerder in De Gelderlander.