Een kritisch geluid of een aantasting van de collectie? Toekomst portret Beel blijft ongewis
Voor Reframing Radboud verving promovendus Oscar Ekkelboom het portret van de omstreden politicus Louis Beel door dat van een Indonesische verzetsstrijder. Deze interventie in het Grotiusgebouw werd snel teruggedraaid. Het bewijst volgens Ekkelboom dat een kritisch geluid niet welkom is op de universiteit. Hij trekt zich terug uit het project.
Op woensdag 11 oktober haalt Oscar Ekkelboom het portret van de omstreden politicus Louis Beel van de muur in het Grotiusgebouw. Hij plaatst er een schilderij van Diponegoro (leider van het verzet tegen de Nederlanders tijdens de Java-oorlog van 1825 tot 1830) voor in de plaats. Deze interventie maakt onderdeel uit van het project Reframing Radboud, waar een lijst van ongemakkelijke kunstwerken op de campus is gemaakt en het publiek mag stemmen voor een winnaar.
Geen goed idee
Decaan Roel Schutgens is de betreffende dag niet in het Grotiusgebouw, maar besluit als hij van het nieuws hoort dat het portret van Beel teruggehangen moet worden. ‘Het leek mij geen goed idee dat het schilderij hier in de gang op de grond zou staan’, zegt Schutgens over het van de muur verwijderde portret. ‘En bovendien gaan wij over onze eigen spullen, dus als iemand ongevraagd een schilderij van het haakje haalt, hangen wij het terug.’ De faculteit is vooraf niet geïnformeerd over de actie.
‘Ik vind het overigens wel een ludieke actie’, vervolgt Schutgens, ‘en wij willen zeker geen debat smoren binnen de academische gemeenschap. Daarom hebben we besloten het portret van Diponegoro ernaast te hangen met de bijbehorende flyer. Oscar Ekkelboom en ik hebben een leuk gesprek gehad erover, toch heeft hij daarna besloten dat hij het niet in deze vorm wilde laten en haalde het weg. Dat had wat mij betreft niet gehoeven.’
‘Als iemand ongevraagd een schilderij van het haakje haalt, hangen wij het terug’
Volgens Oscar Ekkelboom doet het compromis dat de rechtenfaculteit voorstelt geen recht aan de originele vorm. ‘Mijn werk was juist bedoeld om als erfgoedspecialist suggesties te laten zien voor mogelijke oplossingen in het debat rondom dit portret.’
Het verbaast hem ook dat hij van Radboud Erfgoed aanvankelijk de vrije hand krijgt om interventies te doen voor Reframing Radboud, maar dat hij daarna niet de wil ziet om zijn kunstwerk te herstellen. ‘Dat is een teleurstelling. Je wordt gevraagd om een kritisch geluid te laten horen, maar als je dat doet word je gedwarsboomd. Dat roept de vraag op hoe welkom kritische geluiden zijn op de Radboud Universiteit.’
‘Fantastische actie’
Johan Oosterman, directeur van Radboud Erfgoed, bevestigt dat Reframing Radboud de vrije hand kreeg. ‘De vrije hand om zich te laten inspireren door problematisch erfgoed op de Radboud Universiteit. Maar wat ik eerder ook al tegen kunstenaars heb gezegd: het is niet de bedoeling dat je de integriteit van de collectie aantast.’
Oosterman vindt de interventie rond het portret van Beel een ‘fantastische actie’, maar is naar eigen zeggen niet in de positie om het terughangen van het portret tegen te gaan. ‘Ten eerste wist ik er vooraf niet van en ten tweede mag de faculteit besluiten om het portret terug te hangen, daar ga ik niet over.’ Oosterman denkt dat als de interventie een week was blijven hangen, zoals de bedoeling was, de impact mogelijk niet veel groter was geweest. ‘Deze actie heeft voor reuring gezorgd en voor discussie. Wat mij betreft is het daardoor een goed en waardevol project geweest.’
Volgens Roel Schutgens is de rechtenfaculteit bezig om een positie te bepalen ten opzichte van het portret van Louis Beel. ‘Daar zijn we op dit moment over in gesprek. Binnenkort brengen we naar buiten of we daar wel of niet iets mee willen doen.’
Beel het meest ongemakkelijk
Het portret van de omstreden politicus Louis Beel werd afgelopen weekend op Radboud Art & Science verkozen tot het ‘meest ongemakkelijke erfstuk’ in bezit van de Radboud Universiteit. Dat gebeurde bij een verkiezing van Reframing Radboud, waarbij bezoekers kunstwerken konden ‘wegstickeren’. Het stuk met de meeste opgeplakte stickers werd het portret van de voormalig politicus, dat 40,8 procent van de stemmen kreeg.
Uit recent onderzoek bleek dat onder het bewind van Beel, die minister-president was van 1946-1948 en 1958-1959, extreem geweld is gebruikt om Indonesië te herkoloniseren. Andere geselecteerde kunstwerken waren ‘het Linnaeus-gebouw (25,6%), de katholieke traditie van de Radboud Universiteit (15,5%), een foetuspreparaat van conservator Fellinger (7,6%) en een pulstreinmaker om schokken toe te dienen aan labratten (10,5%).
Of de uitslag van de verkiezing nog gevolgen heeft voor het schilderij in het Grotius is onduidelijk. De organisatie van Reframing Radboud was maandag niet bereikbaar.
Paul Voestermans schreef op 24 oktober 2023 om 09:47
Is ‘ludiek’ wel het goede woord? Gezien de eerder reactie van o.a. Klaas Landsman is er meer aan de hand. Misschien moeten de universiteitsbestuurders het boek van Paul Doolan Collective memory and the Dutch East Indies eens lezen. Vooral wat hij schreef over ‘Unremembering decolonisation’ , het jarenlang door middel van standbeelden, schilderijen, belletristische literatuur, mooie toegankelijke historische verhalen etc. verhapbaar maken van de aangerichte ellende in ons slavernijverleden, zodat we het ons niet echt meer herinneren. Dat verleden kan in het tijdperk van directe ervaringsdeling in sociale media niet meer bemeesterd worden met weer een film zoals Sweet dreams of weer een mooi persoonlijk verhaal.
Misschien ook niet met dit soort acties, want wat die ellende heeft veroorzaakt is nooit terug te voeren op één man. Het is als met ongewenste grensoverschrijdende praktijken, durft je als bestuur er niet klip en klaar over te zijn? Moet dat niet wel? Ook over zo’n figuur als Beel?