De Amerikaan Daniel Dennett is naast filosoof ook bekend als ‘een ruiter van het nieuwe atheïsme’, die zich fel kant tegen religie. Gaat zijn eredoctoraat samen met de katholieke signatuur van de Radboud Universiteit?

‘Het onderwerp is besproken’, bevestigt Christoph Lüthy, decaan van de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Dennett werd in najaar 2016 al voorgedragen door medewerkers van zijn faculteit – het college van decanen hakte de knoop door: in de benoeming van eredoctoren heeft het college van bestuur geen beslissende, maar enkel een goedkeurende rol.

Daniel Dennett, hoogleraar Filosofie aan Tufts University in Boston, is niet op één vakgebied vast te pinnen. Dat maakt hem zo aantrekkelijk voor de Radboud Universiteit.

‘Dennett sluit goed aan bij de constellatie van de vakgebieden die we hier bieden,’ zegt Lüthy, doelend op de taal- en cognitiefilosofie, op de Faculteit der Sociale Wetenschappen en op het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek en het Donders Instituut voor Brein, Cognitie en Gedragswetenschappen.

‘Dat willen we, een eredoctor die hier al eens geweest is en warme gevoelens bij onze universiteit heeft’

Dennett deed Nederland bovendien vaak aan. Hij nam een paar jaar terug de Erasmusprijs in ontvangst en ging recht in tegen Dick Swaab, die in Wij zijn ons brein betoogt dat vrije wil niet bestaat. Twee jaar terug sprak hij in een uitverkochte Vereeniging. Lüthy: ‘Dat willen we, een eredoctor die hier al eens geweest is en warme gevoelens bij onze universiteit heeft.’

Dennett, een van de belangrijkste denkers van dit moment, werd onder anderen voorgedragen door cognitiefilosoof Marc Slors. Hij beziet Dennett, die zich meesttijds bezighoudt met de onderwerpen vrije wil, bewustzijn, de mind en de evolutietheorie, liefst vanuit zijn eigen vakgebied. ‘Binnen de cognitiefilosofie heeft hij vanaf de jaren zeventig en tachtig veel ontwikkelingen in gang gezet. Hij is een sterke antireductiedenker. Hij is ervan overtuigd dat er geen immateriële ziel huist in de mens, maar zijn onderzoek naar de mind is juist zo vruchtbaar en constructief omdat hij onze mind niet reduceert tot een verzameling cellen.’

Ruiter van het atheïsme 

Maar Dennett is óók een Darwinfundamentalist, die zich sterk kant tegen religie. Samen met Richard Dawkins, filosoof Sam Harris en journalist Christopher Hitchens wordt hij bovendien gezien als een van de vier ‘ruiters van het nieuwe atheïsme.’ In Breaking the Spell (2006) beschrijft hij religies als menselijke fenomenen. Dat boek schreef hij uit noodzaak, zei hij in een interview met The Guardian, als reactie op de opkomst van een theocratie en de overmatige macht van religie in Amerika.

‘Het enige vraagteken bij Daniel Dennett was of hij wel bij de katholieke signatuur van de Radboud Universiteit past’, zegt Lüthy, maar hij benadrukt dat Dennetts uitlatingen over religie geen punt van inhoudelijke discussie vormden. Hij zegt dat Dennett vooral een religie bekritiseert die we in Europa nauwelijks kennen– het christenfundamentalisme, dat nadrukkelijk in politiek en wetenschap aanwezig is en op geen enkele manier compatibel is met de evolutietheorie. Deze fundamenteel-protestantse stromingen verschillen daarin sterk van het katholicisme, omdat het Vaticaan de evolutietheorie nooit heeft veroordeeld. ‘Als Dennett theoloog was geweest, was het misschien een andere kwestie. Maar hij is cognitiewetenschapper.’

Ook de Nijmeegse cognitiefilosoof Marc Slors kan zich goed voorstellen dat de religiekwestie aan de orde kwam in het decanenoverleg. ‘Maar ik vind het van een prettige ruimdenkendheid getuigen dat dat geen doorslag heeft gegeven.’