Met een testament voorkom je ruzies en gedoe over je erfenis, en met een simpel samenlevingscontract kun je soms duizenden euro’s besparen. Hoogleraar Bernard Schols schreef een boek met ‘sprookjes’ over erfrechtelijke kwesties, vol fiscale tips.

Wie kent het sprookje van Margot en de fiscale nepgrootmoeder? Margot wordt opgevoed door haar oudtante Nelleke, die ze liefkozend haar ‘oma’ noemt. Als Nelleke overlijdt, blijkt Margot de volle mep belasting – 30 tot 40 procent – over de erfenis te moeten betalen. Nelleke mocht dan voelen als haar echte grootmoeder, voor de wet maakt Margot geen aanspraak op de korting voor kleinkinderen.

Het is een van de honderd-en-één ‘sprookjes’ uit Voorkom ruzie bij de kist, de bundel van Bernard Schols en journalist Heidi Klijsen. Naast hoogleraar fiscaal erfrecht aan de Radboud Universiteit is Schols beheerder van een wetenschappelijk adviesbureau voor notarissen. Op die manier hoort hij de meest opmerkelijke verhalen in de wereld van testamenten en erfkwesties. In het boek passeren de anekdotes op luchtige toon de revue. ‘Ik hou wel van een beetje humor’, zegt Schols in zijn kantoor in het Grotiusgebouw. ‘Als er zich bijzondere verhalen of uitspraken voordoen in de rechtspraak, dan bewaar ik die.’

U heeft een mapje in uw la met allerlei van dit soort opvallende zaken?

‘Ja, zoals het verhaal over het kind dat wel of niet recht had op een erfenis. Via een DNA-onderzoek moest vastgesteld worden of de overledene, nota bene een notaris, inderdaad de vader van het kind was. De rechter wist dat er liefdesbrieven van de vader achtergebleven waren. Via de likranden van de enveloppen van die brieven is toen het DNA van de vader achterhaald. Ik zeg tegen studenten nog wel eens gekscherend: kijk uit waar u aan likt, want dat kan erfrechtelijk enorme gevolgen hebben.’

U gebruikt de verhalen uit uw boek ook in de collegezaal?

‘Ja, zonder meer. Ik zal niet zeggen dat het voorgeschreven literatuur is. Maar als je nog maar één avondje hebt voor het tentamen, kun je hiermee in ieder geval al snel wat meters maken en in de sfeer komen.’

Waarom heeft u de verhalen opgeschreven in de vorm van sprookjes?

‘Het lijkt soms wel alsof informatie in de juridische wereld zo onleesbaar mogelijk gebracht moet worden. Pas dan is het wetenschap. Het is juist precies andersom. Het is de taak van wetenschap om informatie maatschappelijk verantwoord naar het publiek te brengen, en dat kan mooi in de vorm van sprookjes.’

Wat is het belangrijkste advies voor de lezers? 

‘Ga er eens een middagje of avondje voor zitten om te bekijken wat jouw situatie is. Als je morgen doodgaat, hoe loopt het dan af? Het gaat om geld. En mensen en geld en emotie, dat kan nog wel eens verkeerd aflopen. Vandaar ook de titel van ons boek: Voorkom ruzie bij de kist. Ik hoop dat lezers zich realiseren dat je in Nederland je eigen wetje mag maken over de erfenis. Hoe doe je dat? Door een testament te maken.’

Is het ook voor studenten al relevant om een testament op te stellen?

‘Jazeker. Realiseer je: als er iets gebeurt, erven je ouders, broers en zussen alles. Terwijl je misschien al een heel ander bestaan leidt. Dat je denkt: die vervelende zus van mij, die moet dat beetje wat ik heb vooral niet krijgen.’

‘Een ander punt is dat de overheid mee-erft. Zij krijgt soms wel 40 procent van het bedrag, in de vorm van erfbelasting. Jonge mensen wonen vaak ongetrouwd samen met hun partner, zonder samenlevingscontract. Zo’n simpel contract zorgt ervoor dat maar liefst 6,5 ton van de erfenis vrijgesteld is van belasting. In zo’n contractje hoeft alleen maar te staan dat je meebetaalt aan de kosten van de huishouding, het potje pindakaas.’

Dus iedere samenwonende student zou zo’n samenlevingscontract moeten afsluiten?

‘Bij wijze van. Er is veel onwetendheid op dit gebied. Er mag wel meer discussie over worden gevoerd: waarom krijgt Pietje wel een vrijstelling van 6.5 ton en de ander niet? Het is best triviaal dat dat alleen maar is vanwege het potje pindakaas.’

‘Erfbelasting is de meest gehate belasting. Sterftetaks, wordt het genoemd. Terwijl het ook een duidelijke sociale functie heeft. Niet iedereen zal het hierin met mij eens zijn, maar als de één miljoenen erft en de ander niks, dan mag daar best wel iets van naar de overheid. In het algemeen belang. Het geld voor de autosnelwegen moet ergens vandaan komen.’

Is het dan niet gek dat u tips geeft om aan belasting te ontkomen?

‘Ja, dat is tegenstrijdig. Maar als de buren het wel regelen om op de eerste rij te zitten en weinig belasting te betalen, dan moet jij je dat in ieder geval realiseren. Je bent niet verplicht om belasting te besparen. Men mag zijn eigen paadjes volgen en daarom roep ik in ieder geval op: realiseer je dat de overheid jou de ruimte geeft om op erfrechtelijk gebied je eigen regels te maken.’

Voorkom ruzie bij de kist (uitgeverij AnderZ) kost 20 euro. Op 1 september om 13.30 uur geeft Bernard Schols een theatercollege over hetzelfde onderwerp in de Stadsschouwburg.