Hoe gaan we om met AI in het onderwijs? In plaats van verbieden en alle zeilen bijzetten om plagiaat te detecteren, zien enthousiaste studenten en docenten juist de vele mogelijkheden die de technologie biedt voor studie en onderwijs.

Je stelt de computer een vraag en je krijgt een uitgebreid antwoord. De komst van ChatGPT en andere vormen van generatieve AI (het automatisch genereren van tekst of andere media met behulp van kunstmatige intelligentie) maakt het leven van veel studenten stukken makkelijker.

Dat noodzaakt docenten en de universiteit er ook iets van te vinden. Het heeft inmiddels geleid tot de notitie Onderwijs en generatieve AI die als richtlijn moet gaan dienen voor het gebruik van AI in het Nijmeegse onderwijs. In de notitie staat dat de universiteit met open en kritische blik naar generatieve AI kijkt en opleidingen adviseert om studenten bekend te maken met de technologie en de kanttekeningen die erbij te plaatsen zijn. Ongewenst gebruik van AI bij toetsing moet volgens de opstellers van de notitie onder fraude vallen. De notitie moet op korte termijn worden vastgesteld.

Praten met ChatGPT

Een van die studenten die nu al volop gebruik maakt van generatieve AI is Bente Brekveld. De studente filosofie zet de technologie op verschillende manieren in. ‘Ik gebruik ChatGPT om het leren leuker te maken. Bij het voorbereiden van een tentamen taalfilosofie heb ik bijvoorbeeld met ChatGPT gepraat over de stof. Terwijl na een half uur lezen mijn aandacht begint te verslappen, was ik zonder dat ik het doorhad twee uur over de stof aan het praten met ChatGPT, waarbij ik leerde doordat ik ChatGPT moest verbeteren. Je wordt dan gedwongen om de stof heel nauwkeurig te bestuderen.’

Brekveld legt uit dat ze ChatGPT ook gebruikt om vreemde talen te leren door in een andere taal over specifieke onderwerpen te praten. Ook gebruikt ze AI-programma’s voor onderzoek. ‘Zo is er al een programma dat je laat praten met een pdf, je kunt er vragen stellen over de inhoud van die pdf. En er is Elicit, een zoekmachine die je kunt inzetten bij het verzamelen van wetenschappelijke literatuur.’

‘Studenten gebruiken AI voor hun studie. Het is een gegeven en het gaat niet meer weg, dus moet je als docent en universiteit expliciet maken wat je positie is’, zegt Luca Consoli, onderzoeker en docent bij het Institute for Science in Society. Consoli zegt geïnteresseerd te zijn in de achtergronden van generatieve AI, de voor- en nadelen daarvan en de vraag hoe je het op een verantwoorde manier inzet.

Een kritische omgang met de technologie is daarbij wel noodzakelijk, vindt Consoli. Hoe nuttig is de informatie die de technologie toevoegt en is het studenten duidelijk hoe de uitkomst die het programma levert tot stand komt?  ‘Enkele studenten van mij die in een groep werken hebben ChatGPT toegevoegd als extra groepslid. Het lijkt me prima om te zien wat dat programma kan bijdragen.’

Sociale interactie

Kritisch zijn betekent niet alleen maar speuren naar foutjes, aldus Bente Brekveld. ‘Je hoort nu heel veel mensen benadrukken dat ChatGPT verkeerde informatie geeft. Dat zie ik niet als kritiek op AI in algemene zin, aangezien het systeem nog in de kinderschoenen staat. Onderzoekers zijn druk bezig met het verhelpen van dit probleem.’

Liever heeft de student het over de momenten waarop je AI inzet en wanneer niet. ‘Technologie moet nooit een doel op zich zijn in het onderwijs; het moet altijd gaan om het waar, wanneer en waarom.’ Zo hoopt Brekveld dat AI niet zal worden ingezet ter vervanging van sociale interactie. De mogelijkheden om met elkaar in gesprek te gaan, moeten volgens de student niet door technologie worden vervangen. ‘Mensen zijn van nature sociale wezens, en sociale relaties kunnen motiveren om naar de campus te gaan of helpen stress te verminderen.’

‘Een docent kan tijd overhouden omdat tentamens door een bot worden nagekeken’

Brekveld ziet in AI vooral een mogelijkheid tot tijdsbesparing: ‘Als AI goed wordt ingezet, als middel om informatie te analyseren en te transporteren, kan een docent juist tijd overhouden omdat tentamens door een bot worden nagekeken, of omdat PowerPoints door een AI-tool sneller gemaakt zijn.’

ChatGPT kan op verzoek van de gebruiker artikelen en essays schrijven. Dat heeft de angst gevoed voor plagiaat door studenten. ‘Studenten die zeggen de auteur te zijn van een stuk dat door AI is geschreven, plegen plagiaat’, zegt Steven Trooster die als medewerker education support de ontwikkelingen rond generatieve AI bijhoudt. Trooster denkt dat de technologie kan leiden tot andere vormen van toetsing. Wie voorheen thuis essays liet schrijven kan overstappen op de gecontroleerde digitale toetsomgeving op de Comeniuslaan. ‘Of het kan verschuiven naar mondelinge toetsen of het laten maken van videopresentaties.’

De rekenmachine

Luca Consoli is terughoudend in het gebruik van bijvoorbeeld detectiesoftware om plagiaat door AI op te sporen. ‘Ik vind dat we niet van wantrouwen moeten uitgaan. Misschien kun je steekproefsgewijs kijken of er wordt geplagieerd. Ik zou mijn energie er liever insteken om studenten verantwoord gebruik te laten maken van de techniek.’

Generatieve AI is niet de eerste technologische ontwikkeling die de onderwijswereld op zijn kop zet. Eerder had de opkomst van de rekenmachine eenzelfde effect, zeggen Consoli en Brekveld. Zoals je wiskundigen aanleert om een ingewikkelde som uit het hoofd te doen en daarna toestaat de rekenmachine te gebruiken, zo kun je studenten in de argumentatieanalyse leren hoofd- en bijzaken te onderscheiden, om daarna pas te kijken wat de chatbot ervan maakt. Consoli: ‘Niemand is tegen het gebruik van een rekenmachine, maar je moet wel weten wanneer hij onzin uitkraamt.’

Precies dat is op dit moment een probleem bij ChatGPT, vertelt Steven Trooster: het plakt vooralsnog vooral woorden achter elkaar. ‘Terwijl je in een wetenschappelijke omgeving leert gedachten te formuleren. Het zelf schrijven helpt je bij het begrijpen.’

Toch kan de technologie voor docenten ook een hulpmiddel zijn. Programma’s kunnen helpen om van lesstof een Powerpointpresentatie te maken. Ze kunnen worden ingezet om vragen te verzinnen, mee te brainstormen, of je kunt aan ChatGPT vragen of er bijvoorbeeld een culturele of andersoortige bias in je tekst zit.

‘We moeten niet bang zijn voor AI zelf, maar voor hoe de mens AI inzet’

Volgens Luca Consoli roept het gebruik door docenten ook ethische vragen op: ‘Laat je het programma een syllabus samenstellen? Of modelantwoorden voor tentamenvragen maken? Dat kan niet zomaar. Als docent moet je altijd de eindverantwoordelijkheid over de stof hebben.’

Bij het gebruik van generatieve AI moet ook nog worden nagedacht over de afhankelijkheid van de grote techbedrijven die deze markt beheersen. Daarnaast kost het grote hoeveelheden stroom om de technologie te laten lopen, is het niet transparant welke bronnen er worden gebruikt en zijn er bezwaren over copyright en privacy, zo vertelt Consoli.

‘We moeten niet bang zijn voor AI zelf,’ vindt Bente Brekveld, ‘maar voor hoe de mens AI inzet. Het zou zonde zijn als we kansen over het hoofd zien, omdat we enkel redeneren vanuit angst. In het onderwijs is er altijd vraag naar maatwerk, en generatieve AI kan hieraan bijdragen.’

Zowel Steven Trooster als Bente Brekveld spreken op de Onderwijsdagen over de inzet van AI in het onderwijs. Meer info via deze link.