Moleculair bioloog Hendrik Marks ontdekte dat in prille embryonale stamcellen niet alle genen aangeschakeld zijn. Ze staan ‘gepauzeerd’, klaar om zonodig ingeschakeld te worden. Marks gebruikte een nieuwe kweekmethode. Het toptijdschrift Cell publiceert de resultaten vandaag.

Embryonale stamcellen zijn bijzondere cellen. Ze kunnen eindeloos blijven delen én ze kunnen zich op alle mogelijke manieren specialiseren: ze kunnen alle andere celtypen worden, cellen voor organen, spieren, botten, bloed, enzovoorts. Stamcellen zijn in principe het ideale reparatiemateriaal voor het lichaam. De verwachtingen zijn dan ook hooggespannen, maar de ontwikkeling gaat een stuk minder voortvarend dan gedacht.

Moeilijk te kweken
Een van de redenen is dat het erg moeilijk is om stamcellen buiten het lichaam te kweken. Van veel organismen lukt dat niet, of als het wel lukt, dan lijken de cellen niet precies op de cellen in het lichaam. Ze zijn bijvoorbeeld allemaal een beetje verschillend, of al rijper dan je zou verwachten. Slecht onderzoeksmateriaal kortom dat leidt tot onjuist conclusies.
Dat blijkt uit een studie van Hendrik Marks, moleculair bioloog bij het NCMLS. Hij kon embryonale muizenstamcellen gebruiken die in het Engelse Cambridge met een nieuwe methode zijn gekweekt. Deze cellen zijn wel netjes allemaal hetzelfde en veel priller. ‘Dit lijkt veel meer op hoe stamcellen in het lichaam eruit zien,’ denkt Marks. Hij ontdekte tot zijn verrassing dat er maar weinig genen ‘aanstaan’ in deze cellen. ‘Het essentieel gedachte celdelingsgen c-myc is nauwelijks actief en er hoeven nauwelijks genen geremd te worden. Het lijkt erop dat de genen in de cel op ‘pauze’ staan. Van hieruit kunnen de stamcellen zich efficiënt specialiseren.’

Genen gaan selectief aan
‘Het is echt een omslag in het begrip van de werking van stamcellen. Ja, er zal wat onderzoek de prullenbak in moeten. En er zal anders aangekeken worden tegen wat embryonale stamcellen nu eigenlijk zijn. Maar er zal ook meer onderzoek komen naar deze meer oorspronkelijke embryonale stamcellen, omdat ze vermoedelijk toch meer potentie hebben, misschien ook bij humane cellen. Mogelijk – en zal zeker op een lange termijn vergen – zal dat helpen een aantal therapieën, die tot dusver nog niet mogelijk waren of lijken, toch te realiseren. Al vind ik dat laatste een gewaagde uitspraak’. / Iris Roggema