Nijmegen is vanaf 27 juli gaststad van de EuroGames. Het inclusieve sportevenement is niet alleen een feest voor LHBTIQ+-sporters, maar ook noodzakelijk om bewustwording bij sportverenigingen te kweken. Hoogleraar Anna van der Vleuten is bestuurslid én deelnemer.

Is dat nu nog wel nodig, zo’n apart evenement voor de LHBTIQ+-beweging? Dat is de vraag die vaak gesteld wordt aan Anna van der Vleuten, hoogleraar Contesting Europanization bij de afdeling politicologie en secretaris bij de Eurogames 2022. ‘Ik wijs dan naar het buitenland, waar het voor veel sporters moeilijk is om voor hun genderidentiteit of seksuele voorkeur uit te komen’, zegt Van der Vleuten.

‘En helaas is het ook in Nederland voor veel sporters niet gemakkelijk om uit de kast te komen. Kijk naar de spreekkoren rond de sportvelden, maar ook kleedkamers en douches waar transgenders zich niet op hun gemak voelen. Dus de EuroGames zijn niet alleen fijn om eens als LHBTIQ+-gemeenschap “de meerderheid” te zijn, het is ook goed om bewustwording te creëren bij de sportclubs.’

Sport is politiek

Sport is altijd politiek, zegt Van der Vleuten vanuit haar academische expertise. ‘Bij de EuroGames komen er sporters uit 42 landen, met ons Outreach programma nodigen we juist sporters uit die het moeilijk hebben in hun landen. Zo wilden we ook graag twee sporters uit Rusland verwelkomen, maar helaas kunnen die het land niet uit. En een deelnemer uit Turkije is pas nog opgepakt tijdens de Pride in Istanbul en in de gevangenis gemarteld. Het is zo belangrijk dat hij bij de EuroGames wel zichzelf mag zijn en met een regenboogvlag kan lopen.’

‘Een deelnemer uit Turkije is pas nog opgepakt tijdens de Pride in Istanbul’

De zeventien sporten zijn verdeeld over meerdere locaties in de stad. Soms wordt dan duidelijk dat een sportvereniging nog niet ingericht is op inclusiviteit. ‘Mensen zijn soms onzeker over wat er moet veranderen’, zegt Van der Vleuten. ‘Of verenigingen zijn zich niet bewust van de gevoeligheden. Het begint bijna altijd bij een cultuurverandering. Nu hoor je van problemen met seksisme en racisme bij het Formule 1-publiek. Dat probleem wordt juist zichtbaar als er een grotere diversiteit komt terwijl de dominante groep niet mee verandert.’

Machocultuur

Bewust bezig zijn met die cultuur, is volgens Van der Vleuten noodzaak om iets te veranderen. ‘In sport heerst nog te vaak een machocultuur waarbij het normaal is om te schelden met woorden als homo of mietje. Zodra een scheidsrechter al toestaat dat dit langs de lijn wordt geroepen, verandert er niks. Pepijn Keppel schrijft in zijn boek dat hij in zijn jaren als tophockeyer zelfcensuur toepaste om maar niet het pispaaltje te zijn. Dat is vaak ook de reden dat mensen kiezen voor een gay sportclub. Het is fijn om tijdens het sporten even niet alert te hoeven zijn vanwege je geaardheid.’

Van der Vleuten neemt zelf ook deel aan de EuroGames bij het stijldansen. ‘Het gaat voor mij en mijn partner vooral om het meedoen, wij zitten op het beginnersniveau terwijl er ook mensen van de Europese top meedoen. De internationale bonden accepteren geen same-sex dansparen. Daarom is de wedstrijd op de EuroGames van hoog niveau en officieel erkend door de European Same-Sex Dance Association (ESSDA).’

Testosteron

De discriminerende regelgeving bij sportbonden over transvrouwen stoort Van der Vleuten. ‘Transvrouwen moeten van de internationale zwembond aantonen dat ze voor hun twaalfde in transitie zijn gegaan omdat ze anders voordeel zouden hebben. Maar niemand gaat voor zijn twaalfde in transitie! Of kijk naar de regels van de atletiekbonden voor intersekse vrouwen met een verhoogd testosterongehalte. Het is nog maar de vraag of je voordeel hebt van meer testosteron in bepaalde sporten. Ook endocrinoloog Hedi Claahsen-van der Grinten van het Radboudumc zet daar vraagtekens bij. Dat de Zuid-Afrikaanse Caster Semenya niet mag deelnemen aan hardloopwedstrijden tenzij ze in een gezond lichaam gaat ingrijpen om haar testosteronniveau te verlagen is onethisch en een vorm van seksediscriminatie. Aan het aangeboren testosteronniveau van mannen worden geen limieten gesteld.’

‘Laat mensen meedoen in de categorie die ze zelf aangeven’

Van der Vleuten signaleert arbitraire regels bij veel sporten. ‘Topsport gaat nu eenmaal over ongelijkheid. Pieter van de Hoogeband heeft een ideaal zwemlichaam. In zijn geval was uitsluiting nooit aan de orde, omdat lichamelijk voordeel geaccepteerd wordt zolang gender geen rol speelt. Laat mensen meedoen in de categorie die ze zelf aangeven.’ De EuroGames geven op dat vlak het goede voorbeeld. In de beste gevallen zorgt het voor een opwaartse cirkel, stelt Van der Vleuten: ‘Meer aandacht zorgt voor meer zichtbaarheid, nieuwe rolmodellen en nieuwe talenten, en uiteindelijk andere regels en minder uitsluiting.’

Regenboogstad

Aan de EuroGames is in Nijmegen niet te ontkomen tussen 27 en 30 juli. Van de openingsceremonie op de Waalkade met optredens van onder andere Son Mieux en Ellen ten Damme, tot de EuroGames Village op de Mariënburg, feestjes in de stad en andere activiteiten. Naast de zeventien sporten die in de stad en in het Radboud Sportcentrum (squash en volleybal) plaatsvinden. Van der Vleuten: ‘Nijmegen is de kleinste stad waar de Eurogames tot nu toe heeft plaatsgevonden. Het past hier wel, het respect is hier groot voor mensenrechten, vluchtelingen en ook de LHBTIQ+-gemeenschap. Het is een echte regenboogstad.’