In de serie Baanbrekers gaat Vox op zoek naar gepassioneerde onderzoekers. In deze aflevering antropologe Anouk de Koning over ontmoetingen tussen migrantenouders en Europese professionals. 'Ik weet niet hoe het is om mijn kind op school te hebben en te twijfelen of hij wel het goede advies krijgt.'

‘Al die migranten zijn een gevaar voor onze samenleving’. ‘Onze normen en waarden staan op het spel’. Zomaar twee kreten uit het publieke debat over de komst van migranten naar Europa. Antropologe Anouk de Koning zoekt uit wat de nieuwkomers nou echt betekenen voor de Europese samenleving.

Tienminutengesprekken

Alleen, hoe onderzoek je zoiets? De Koning koos locaties waar migranten en vertegenwoordigers van de staat elkaar ontmoeten. En met elkaar overleggen over zoiets als gewenst gedrag. De consultatiebureaus bijvoorbeeld en de scholen. Bij uitstek plekken waar mensen intensief contact hebben over heel persoonlijke dingen: de opvoeding en toekomst van de kinderen, de rol van ouder en professional.  Maar ook over de rol van de overheid en het aanbod van de verzorgingsstaat.

‘Hij zat binnen een paar weken al tot over z’n oren in dit soort gesprekken’

De Koning: ‘Op dit moment hebben we rechtse partijen die roepen dat de Nederlandse waarden meer aandacht moeten hebben. En in sommige migrantengezinnen spelen serieuze problemen. Voor sommigen is daarmee het plaatje rond: de integratie verloopt stroef. Maar als je dan kijkt naar de ontmoetingen tussen de staat en de migranten, in de vorm van professionals en jonge ouders, dan ligt de zaak veel complexer. Daar wordt echt onderhandeld, zo van ‘hoe gaan we dit nu doen met z’n allen’.

Haar idee werd beloond met een Europese subsidie (ERC Grant) van anderhalf miljoen euro. Daarmee stelde ze vijf onderzoekers aan. Zodat het onderzoek niet tot Amsterdam beperkt hoeft te blijven, maar ook aandacht is voor de ontmoetingen tussen migranten en professionals in twee andere grote Europese steden: Parijs en Milaan. In iedere stad brengt één onderzoeker de perspectieven van Egyptische migrantenouders in kaart, en verkent een ander die van de professionals: de sociaal-werkers, de consultatieartsen, de leerkrachten, de hulpverleners.

‘Mijn promovendus in Amsterdam gaat bijvoorbeeld mee naar tienminutengesprekken op scholen, gesprekken met juristen en maatschappelijk werkers, blijf-van-mijn-lijfhuizen, Kinderbescherming, contactgesprekken met Ouder-en Kind Adviseurs en gesprekken met uitkeringsinstanties. Hij zat binnen een paar weken al tot over z’n oren in dit soort gesprekken.’

De focus in de studies van de promovendi ligt op Egyptische migrantenouders omdat een niet al te diverse onderzoeksgroep het vergelijken van de resultaten eenvoudiger maakt. De promovendi spreken vloeiend Egyptisch-Arabisch.

‘Hoeveel kunnen we wel niet zien als we Europa door hun ogen bekijken?’

In Milaan woont de grootste groep Egyptenaren. ‘Officieel zijn het er 50.000, maar dat zijn alleen de officieel geregistreerde Egyptenaren. Ik schat dat het er in werkelijkheid zo’n 80.000 zijn.’ Deze Noord-Italiaanse stad bracht De Koning op het idee van haar onderzoeksproject.  Zo’n vijftien jaar terug, ze was net klaar met haar veldwerk in Egypte, verbleef ze in Milaan voor een conferentie. ‘‘s Avonds gingen we uit en toen stuitte ik opeens op een bekende uit Cairo, die daar illegaal was. Hij heeft me na de conferentie een ochtend meegenomen door Egyptisch Milaan. Ik spreek geen Italiaans maar wel Egyptisch, dus de Egyptenaren daar beschouwden me als een van hen. Ik had echt het gevoel dat ik in Cairo met hem liep: iedereen kent en groet elkaar.’ Ter plekke leerde De Koning om Europa te bekijken door de ogen van haar Egyptische gastheer en ontstonden de eerste vragen. ‘Wat betekent het voor hen om in Europa te zijn? Hoe vinden ze hun weg? En, hoeveel kunnen we wel niet zien als we Europa door hun ogen bekijken?’

Modder

Daar is later dus die andere kant bijgekomen: het perspectief van de Europese professional. Juist omdat De Koning wil focussen op de ontmoeting tussen migrant en professional wil ze beide kanten onder de loep nemen. Ze verwacht dat beide perspectieven nieuwe data zullen opleveren. ‘Ik weet niet hoe het is om Egyptisch te zijn en met een overheidsfunctionaris in gesprek te zijn over mijn kinderen. Ik weet niet hoe het is om mijn kind op school te hebben en te twijfelen of hij wel het goede advies krijgt, of dat er een vorm van alledaags racisme speelt. En hoe gaan mensen die met hun voeten in de modder staan, de professionals, die dagelijks bezig zijn met armoede en vluchtelingen en diversiteit, om met vragen van migrantenouders? We weten het op dit moment gewoon niet.’

De resultaten komen pas in 2020, verwacht De Koning. ‘Het leuke aan dit onderzoek is dat we ook echt niet weten wat er uit zal komen. Iedereen, de professionals en de migrantenouders, probeert iets goeds te doen voor de toekomst van de kinderen, in vaak moeilijke omstandigheden. Waar kom je dan op uit? Hoe proberen we er met z’n allen iets van te maken?’