De Turkse inval in Noord-Syrië zet de internationale machtsverhoudingen onder druk. ‘De Europese Unie moet dringend werk maken van een eigen leger’, zegt politiek filosoof Evert van der Zweerde, die vanmiddag een van de sprekers is bij een actualiteitencollege van Radboud Reflects.

Afgelopen maandag begonnen de Amerikaanse militairen zich onverwacht terug te trekken uit Noord-Syrië, na een presidentieel een-tweetje tussen Donald Trump en zijn Turkse ambtgenoot Recep Erdogan. Daarmee lieten de Amerikanen hun Koerdische bondgenoten in de steek, in ruil voor een betere verstandhouding met Turkije. Nog geen drie dagen later startten Turkse troepen een offensief tegen de Koerden in dezelfde regio.

Burgemeestersverkiezingen

Ondertussen dreigt de Turkse president er zelfs mee om de poort naar Europa open te zetten voor 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen, als de Europese Unie de Turkse invasie blijft afkeuren. ‘Dat zou gigantische problemen veroorzaken’, zegt politiek filosoof Evert van der Zweerde.

Op een actualiteitencollege van Radboud Reflects gaat hij vanmiddag in gesprek met politicoloog Gerry van der Kamp over de Turkse invasie.

Wat zijn de beweegredenen van Turkije om Noord-Syrië binnen te vallen?

Van der Zweerde: ‘De terugtrekking van de Amerikanen komt president Recep Tayipp Erdogan goed uit. Hij had al troepen in Noord-Syrië en was al langer van plan om een rol te spelen in de regio. Erdogan is altijd heel benauwd geweest voor een zelfstandig Koerdistan. Na de verloren burgemeestersverkiezingen van Erdogans AK-partij in Istanboel stond hij onder grote druk in eigen land. Dit buitenlandse conflict komt hem in zekere zin dus goed uit: nu toont hij dat hij een sterke leider is.’

Heeft de Turkse invasie ook gevolgen voor West-Europa? 

‘In de vluchtelingencrisis staat heel Europa met de rug tegen de muur. Het dreigement van Erdogan dat hij 3,6 miljoen vluchtelingen naar Europa zal sturen als de EU haar kritiek op de inval niet inslikt, is reëel. Het zal deze keer niet lukken om ze allemaal in Griekenland te houden – ze moeten over heel Europa worden verspreid. Als je kijkt hoeveel verdeling de vorige vluchtelingencrisis heeft veroorzaakt, zit daar potentieel een groot probleem voor Europa.’

Wat betekent dit conflict voor de internationale machtsverhoudingen?

‘De Verenigde Staten trekken zich langzaam maar zeker terug uit hun rol als politieagent in de wereld – dat was al aan de gang, maar Trump doet dat op zijn eigen, wilde manier. Als regionale grootmacht probeert Turkije zich nu zelfstandig te manifesteren in de regio. In die zin is de globale situatie aan het verschuiven.’

‘Tegelijk zet het ook de verhoudingen binnen de NAVO op scherp. De meeste EU-lidstaten en Turkije maken deel uit van beide. Het moment dat de landen van de Europese Unie uit de NAVO moeten stappen en een eigen leger moeten starten, komt dichterbij. Europa is economisch gezien een grootmacht, maar op militair vlak stelt ze weinig voor.’

Een opdracht voor de nieuwe Europese Commissie, die op 1 november van start gaat?

‘Ach, als de EU ergens over begint na te denken, ben je zo twintig jaar verder (lacht).’

‘In Europa moeten we eens leren om niet elke situatie op onszelf te betrekken. Europa heeft nog altijd een koloniale reflex. Het ziet zichzelf als middelpunt van de wereld en heeft altijd een beetje neergekeken op Turkije. Van de EU mochten ze bijvoorbeeld lange tijd geen olie exporteren. Maar Turkije is wel een land met 80 miljoen inwoners en een grote economie. Dit conflict toont dat de verhoudingen van weleer veranderd zijn.’

Het actualiteitencollege start om 12.30 uur in het Collegezalencomplex. Parlementair historicus Peter van der Heiden trapt af met een column, daarna volgt het debat met Evert van der Zweerde en Gerry van der Kamp.