Een dag of twee helemaal niets eten blijkt goed voor je brein. Uit een verzamelstudie van drie Radboud-onderzoekers bleek periodiek vasten positief uit te pakken voor mensen met dementie, MS en epilepsie. ‘Vasten is als dieet is best haalbaar, ik doe het zelf ook.’

Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, een tijdje niet eten is gezond. Als je het niet té lang doet, tenminste. Dat stellen onderzoekers van het Radboudumc in het vakblad Nutrients.

Periodiek vasten noemen we dat ook wel. In de Ramadan gebeurt het, en katholieken doen het nog weleens in de periode na carnaval. Dat zo’n 12 tot 48 uur vasten – voor sommige mensen –  zo slecht niet is voor de stofwisseling, was al bekend. Het blijkt nu niet alleen goed voor je darmen, maar óók voor je hersenen.

‘Want uiteindelijk is je brein, net als je darmen, een orgaan’, zegt postdoctoraal onderzoeker Mirjam Bloemendaal. Samen met Jip Gudden en Alejandro Arias Vasquez evalueerde ze de resultaten van verschillende onderzoeken en publiceerde de conclusies.

De onderzoekers vonden in verschillende klinische studies dat het periodiek vasten een positief effect heeft op mensen met epilepsie, een voorstadium van dementie en multiple sclerose (MS). Ziektes die het brein aantasten dus. Het vasten vermindert bij sommige patiënten de voortgang en heftigheid van deze ziektes.

Vetverbranding

‘Naar de invloed van allerlei diëten, zoals periodiek vasten, op gewichtsverlies of invloed op de risico voor hart- en vaatziekten, werd al veel onderzoek gedaan’, zegt Bloemendaal. Je zou denken dat niet eten iets tegennatuurlijks is. ‘Maar het is juist tegennatuurlijk om heel vaak eten te verteren. Dat is niet gezond voor een lichaam.’

Als je om de paar uur eet, halen lichaamscellen hun energie uit suiker (glucose) afkomstig uit het voedsel. Bij het vasten gaan de cellen op een gegeven moment over op vetverbranding. ‘Vanaf twaalf uur niet-eten komt dat proces meestal op gang’, zegt Bloemendaal. Vandaar dat periodiek vasten in intervallen van minimaal twaalf uur moet.

‘Doordat je niet eet, heeft je lichaam de tijd om schoonmaakacties aan te zetten’

Je lichaam gaat vervolgens in een soort ‘spaarstand’, legt Bloemendaal uit. ‘Doordat je niet eet, heeft je lichaam de tijd om allerlei schoonmaakacties aan te zetten. Er komt ruimte voor andere processen dan verteren.’ Zo start je lichaam met autofagie, het opruimen van beschadigde delen van een cel in bijvoorbeeld je brein.

‘Ook oxidatieve schade aan cellen in het brein wordt bij vasten beperkt’, zegt Bloemendaal. Dat is schade aan de cellen door vrije radicalen – moleculen die instabiel zijn. Een teveel ervan kan schade aan cellen in het zenuwstelsel veroorzaken. ‘Het vasten start en stimuleert processen om die schade te repareren’, zegt Bloemendaal.

Dierproeven

De drie Radboud-onderzoekers keken naar allerlei ziekten en stoornissen in het brein. In klinische studies (studies met patiënten onder behandeling, red.) heeft het vasten een voorzichtig positief effect op mensen met ziekten als dementie, epilepsie en MS. ‘Veel studies waren dierproeven of hadden wisselende resultaten’, zegt Bloemendaal. Studies met ziekte van Parkinson, herseninfarcten en stemmings- en angststoornissen, bijvoorbeeld. Voor autismespectrumstoornissen waren amper onderzoeken te vinden.

Echt harde conclusies kunnen daarom niet worden getrokken: daarvoor is veel meer onderzoek nodig. ‘Het liefst willen we uiteindelijk langetermijnonderzoek zien, zegt Bloemendaal. ‘Ontwikkelen mensen die bijvoorbeeld op hun vijftigste beginnen met periodiek vasten, rond hun zeventigste jaar minder vaak dementie?’ Ook moeten onderzoeken gaan kijken naar eetgedrag buiten de vastenperiodes. ‘Wat en hoeveel je dan eet, kan het gezondheidseffect beperken of juist versterken.’

Vastentijd voor iedereen?

Eens meedoen aan de Ramadan of vasten na carnaval, is dat ook voor gezonde mensen een goed idee? Bloemendaal en haar mede-onderzoekers keken naar studies waarbij gezonde deelnemers aan de Ramadan werden onderzocht. Bij hen werd geen direct positief effect gevonden op hun cognitieve functies.

Of dat aan de relatief korte duur lag, of aan het feit dat mensen al gezond wáren, is niet te zeggen. ‘We weten wel dat leefstijlveranderingen zoals bewegen en gezond eten pas na langere tijd effect hebben’, zegt Bloemendaal. Hetzelfde geldt waarschijnlijk ook voor vasten.

‘Ik eet tijdens een werkdag soms niets’

Bloemendaal denkt wel dat periodiek vasten een haalbaar doel kan zijn voor veel mensen. ‘Het enige dieet waarvan we bij dieren weten dat het levensverlengend werkt, is structureel veel minder calorieën innemen.’ Maar doe dat maar eens, jezelf je hele leven beperken en níet naar de chips grijpen. ‘Periodiek vasten is voor sommige mensen makkelijker, zeker omdat je weet dat je erna weer gewoon mag eten’, zegt Bloemendaal.

Ze spreekt uit ervaring. ‘Ik doe het ook weleens, een milde vorm waarbij ik tijdens een werkdag niet eet. Maar dan weet ik dat ik ’s avonds weer mag. Ik zit dan met veel smaak te eten. En veel meer dan normaal eet ik dan ook niet, want mijn maag blijft even groot. Het is niet zo dat ik de calorieën die ik overdag heb gemist er ’s avonds allemaal bij eet.’