De financiële problemen van HFML-FELIX zijn voor minstens tien jaar van de baan. Het Nijmeegse magneten- en laserlab wordt een nationaal samenwerkingsverband tussen de Radboud Universiteit, wetenschapsfinancier NWO en zes andere universiteiten.

In tijden van zware bezuinigingen op hoger onderwijs is er dan toch een lichtpunt voor de Radboud Universiteit: de financiële perikelen van HFML-FELIX zijn verleden tijd. Per 1 januari gaat het laser- en magnetenlab verder als een landelijk NWO-instituut.

Dat is de uitkomst van een lange periode van onderhandelingen tussen wetenschapsfinancier NWO en de Radboud Universiteit. Door de nieuwe constructie is HFML-FELIX de komende tien jaar verzekerd van structurele financiering. Daarna volgt een evaluatie.

‘Het fundament voor de oplossing is vorig jaar al gelegd,’ zegt Sijbrand de Jong, decaan van de bètafaculteit. ‘Het afgelopen jaar hebben we besteed aan het vormgeven van het nieuwe NWO-instituut en het onderzoeksprogramma dat daarbij hoort.’

Zes universiteiten

In de nieuwe constructie zullen NWO en de Radboud Universiteit respectievelijk zo’n 9 en 8 miljoen euro bijdragen aan de 23 miljoen die het lab per jaar kost. De rest van het bedrag moet onder andere van onderzoeks- en investeringsbeurzen komen.

Naast NWO en de Radboud Universiteit zijn zes andere universiteiten betrokken: die van Delft, Maastricht, Twente, Amsterdam (UvA), Leiden en Groningen. ‘De bedoeling is dat we gezamenlijk een wetenschappelijk programma opstellen voor het instituut’, zegt De Jong.

Ook financieel zullen de zes andere universiteiten bijdragen, zij het veel minder dan de Radboud Universiteit. De Jong: ‘In eerste instantie gezamenlijk een paar ton per jaar, in de toekomst hopelijk een miljoen.’

Nieuwe apparatuur

Door de grote bijdrage van NWO kan HFML-FELIX een paar noodzakelijke investeringen doen, aldus de decaan. Zo kan er nieuwe apparatuur ontwikkeld worden, zoals sterkere magneten en betere lasers. Ook hoopt de decaan dat er manieren worden gevonden om het lab energiezuiniger te maken. ‘Daar kunnen we nog een inhaalslag maken. Dat kan hand in hand gaan met innovaties die in zekere zin ook wetenschappelijk interessant zijn.’

Met het geld kunnen bovendien enkele extra medewerkers worden geworven. En de capaciteit van het lab, waar niet alleen Nederlandse maar ook veel internationale onderzoekers van gebruikmaken, wordt groter.

Interimdirecteur

Omdat HFML-FELIX in het nieuwe jaar formeel geen integraal onderdeel meer is van de Radboud Universiteit, gaat er een en ander veranderen voor de medewerkers. ‘De bedoeling is om het personeel te plaatsen bij de organisatie waar ze het best passen. Voor de wetenschappelijke medewerkers ligt de Radboud Universiteit het meest voor de hand, voor de ondersteunende functies NWO. Maar deze verdeling is niet absoluut.’

De decaan hecht eraan te zeggen dat de salarissen bij NWO en de Radboud Universiteit bijna gelijklopen en dat niemand erop achteruit zal gaan. ‘De anciënniteit van hun aanstelling, om maar iets te noemen, mogen medewerkers dus houden. Dat zijn allemaal dingen die we willen regelen in het nieuwe jaar.’

‘Door zijn ervaring weet Frank Linde hoe je een NWO-instituut moet leiden’

Binnen twee jaar moet de overgang naar het landelijke instituut helemaal geregeld zijn, hebben beide partijen afgesproken. Dan moet ook duidelijk zijn wie eigenaar wordt – of blijft – van het gebouw en de daarbij horende infrastructuur.

Wel is al duidelijk wie de eerste medewerker van het nieuwste NWO-instituut wordt: Frank Linde zal vanaf 1 januari zes maanden de functie van interim-directeur bekleden. ‘Eerder was hij onder andere tien jaar directeur van het Amsterdamse Nikhef, waar aan deeltjesonderzoek wordt gedaan. Hij weet dus hoe je een NWO-instituut moet leiden.’

Huidig HFML-FELIX-directeur Britta Redlich verkast naar Hamburg, waar ze Photon Science Director wordt bij DESY, een Duits nationaal laboratorium dat onder andere onderzoek doet met versnellerlichtbronnen.

Kamervragen

Anderhalf jaar geleden werd bekend dat HFML-FELIX met een miljoenentekort kampte, omdat twee langjarige contracten met NWO waren afgelopen en nieuwe gesprekken met de wetenschapsfinancier lange tijd op niets uitdraaiden. Tweede Kamerlid Lisa Westerveld stelde Kamervragen over de situatie.

‘De aandacht voor het probleem werd in eerste instantie niet in dank afgenomen door wetenschapsfinancier NWO, maar het heeft wel geholpen om tot een oplossing te komen’, zegt De Jong daar nu over. ‘Ook toenmalig minister Robbert Dijkgraaf heeft zich ingespannen om de kwestie onder de aandacht te brengen bij de wetenschapsfinancier.’

De financiële krapte leidde tot hoge werkdruk onder het personeel, zo bleek uit een inventarisatie van vakbond FNV. ‘Er zijn verschillende trajecten geweest, ook onder externe begeleiding, om de werkdruk aan te pakken. Een van de problemen bleek de bovengemiddelde taakopvatting van medewerkers, die ook met beperkte financiële middelen topprestaties wilden leveren. Op veel fronten is er roofbouw gepleegd, maar die situatie is best goed hersteld.’

De decaan zegt, tot slot, blij te zijn dat HFML-FELIX niet langer zo zwaar drukt op de begroting van zijn faculteit. ‘Een hele opluchting in deze budgettair moeilijke tijden.’