Zet voorlopig het algoritme buiten werking waarmee studiefinancier DUO naar fraude met de basisbeurs speurt, maant de Socialistische Partij. Want nu lijkt de opsporing vooral studenten met een migratieachtergrond te treffen.

Kamerleden Peter Kwint en Renske Leijten (SP) hebben een lange reeks schriftelijke vragen gesteld naar aanleiding van het onderzoek dat het HOP, Investico en NOSop3 woensdag in verschillende media naar buiten brachten. De partij ziet ‘een schrikbarend beeld van vooringenomenheid binnen de fraudebestrijding bij DUO’.

In een brief aan de Tweede Kamer, dezelfde dag nog verstuurd, reageert ook minister Robbert Dijkgraaf op de uitkomsten. Dat doet hij in iets sterkere bewoordingen dan eerder voor de camera van de NOS.

In rechtszaken over de basisbeurs heeft afgerond 98 procent van de studenten een migratieachtergrond. ‘Ik vind dat een bijzonder verontrustend signaal’, schrijft Dijkgraaf. DUO gaat het proces volgens hem evalueren. ‘Dat past bij de integere en lerende houding die ik van DUO ken.’

Toeslagenaffaire

Maar hij voegt eraan toe: ‘Tegelijkertijd neemt dit mijn vragen over de effecten van dit proces – de grote vertegenwoordiging van studenten met een migratieachtergrond – niet weg. De lessen van de kinderopvangtoeslagaffaire maken dat het kabinet en DUO meer dan ooit aan hun stand verplicht zijn om elk signaal van discriminatie tot op de bodem te onderzoeken.’ Hij komt er in juli op terug, belooft de minister.

De SP wil onder meer van de minister weten: ‘Bent u bereid om dit algoritme openbaar te maken? Zo nee, waarom niet?’ Eerder wilde DUO alleen de strekking van dit algoritme delen, en niet de precieze werking.

Aanvankelijk zei DUO dat afkomst geen rol speelt in de opsporing, omdat die informatie niet in het algoritme zit. Dat getuigt volgens de SP ‘van een op zijn best nogal naïeve kijk op de werking’, staat in de vragen.

Migratieachtergrond

Studenten hebben recht op een hogere basisbeurs als ze uit huis gaan. Daarom schrijven sommige studenten zich bij vrienden of familie in, terwijl ze eigenlijk nog bij hun ouders wonen. DUO kijkt vooral naar onlogische combinaties van adressen (wonen de ouders dichter bij de opleiding dan de student?), maar bijvoorbeeld ook naar leeftijd en opleidingsniveau.

Het probleem is onder meer dat studenten met een migratieachtergrond vaker bij familie gaan wonen en dat hun studentenkamer er soms anders uitziet dan handhavers verwachten. Ook vertrouwt DUO vaak op twijfelachtige buurtonderzoeken, waarbij ze de buren vragen: woont er een student naast u?

JA21

Het nieuws heeft een stortvloed aan reacties teweeggebracht. Daar zit ook kritiek tussen van mensen die het probleem niet zien. Zo twittert Joost Eerdmans van JA21 dat veel studenten volgens DUO kennelijk gefraudeerd hebben. ‘En driekwart verloor de rechtszaak. Maar het systeem deugt niet?’ Hij gaat aanvullende Kamervragen stellen, kondigt hij aan.