Eurocommissaris en oud-Radboudstudent Frans Timmermans (61) neemt vandaag de Vrede van Nijmegen Penning in ontvangst. Voor zijn 'inzet voor vrede en samenwerking in Europa'.

Voelt het niet een tikkie ongemakkelijk: een vredesprijs krijgen in tijden van oorlog in Europa?

‘Niet ongemakkelijk. Maar het verplicht me wel tot heel diep nadenken: hoe zorgen we dat er weer vrede komt? Hoe bieden we aan iedereen die in deze verschrikkelijke situatie zit weer perspectief?’

Wat betekent deze onderscheiding voor u?

‘Ik zie het vooral als een erkenning voor mijn grote leermeester, politicus en topdiplomaat Max van der Stoel. Ik mocht op zijn schouders staan. Hij leerde me: zelfs in de meest stabiele, meest zelfverzekerde democratieën kan vrijheid onder druk komen te staan. Oók hier. Als de leugen maar groot genoeg is, dan gaan mensen daar vroeg of laat in geloven. Vrede en veiligheid zijn nooit vanzelfsprekend, ze vergen voortdurend fijnmazig onderhoud.’

U bent een man van solidariteit en rechtsstatelijkheid. Vindt u, in uw hart, dat we het Oekraïense volk in de steek laten?

‘Nee, dat vind ik echt niet. Ik vind het juist hartverwarmend hoe solidair Europa is voor de vier miljoen Oekraïners die op de vlucht zijn. Natuurlijk is er frustratie dat we niet kunnen ingrijpen. Ik heb een persoonlijke band met het land en de mensen daar. Deze oorlog maakt me buitengewoon verdrietig.’

Maar we staan er grotendeels bij te kijken.

‘Daar ben ik het niet mee eens. President Zelenski wil geld, ondersteuning en wapens. Die krijgt hij ook. Als ik alles optel, heeft hij inmiddels voor 60 miljard euro aan financiële steun ontvangen. Dat is ongeveer net zo veel als de Russische defensiebegroting. Maar nee, we gaan niet aanvallen. Dan loop je het risico op een Derde Wereldoorlog.’

‘We moeten laten zien dat we ons niet uit elkaar laten spelen. Dat we solidair zijn’

Over de oorlog in Oekraïne zei u deze week: ‘De gevolgen van de Russische inval gaan we generaties lang merken’.

‘De Oekraïense bevolking wordt geconfronteerd met totale barbarij. Er worden zulke diepe wonden geslagen. Het is niet voorbij als het schieten is gestopt. We moeten accepteren dat er een langere periode van instabiliteit zal zijn in Europa. Verzoening duurt decennia. Denk aan Duitsland na de Tweede Wereldoorlog.’

U heeft Poetin in het verleden meerdere malen ontmoet. Wat is er met hem gebeurd?

‘Ik zie een man die het idee van een groot Russisch rijk eerst vooral heeft gebruikt als instrument om dat grote land te verenigen. Vervolgens is hij echt in die ideologie gaan geloven. Daarbij moet hij gedacht hebben: ik ben nu bijna 70, nú zijn onze olie en gas nog veel geld waard: als ik ooit nog het oude Russische Rijk in ere wil herstellen, dan moet ik het nu doen. Dat denk ik.’

Moeten we weer bang zijn voor de Russen, net als tijdens de Koude Oorlog?

‘We moeten in ieder geval geen aanleiding geven aan de Russen om te denken dat ze hier de dienst kunnen uitmaken. Dat is wat anders dan bang zijn. We moeten ons goed voorbereiden op een eventuele dreiging. We moeten onze defensie op orde hebben. Maar veel belangrijker is dat we laten zien dat we ons niet uit elkaar laten spelen. Dat we solidair zijn.’

We moeten van het Russische gas af. Dat kunnen we niet allemaal opvangen met duurzame energie. Daarmee lijkt vertraging van uw Europees klimaatbeleid onvermijdelijk.

‘Nee. We gaan juist versnellen! Nu de energieprijzen zo hoog zijn, merk ik bij alle lidstaten de behoefte om nog sneller over te stappen naar wind- en zonne-energie. We kunnen het ons nooit meer veroorloven om ons afhankelijk te maken van zo’n onberekenbare energieleverancier.’

Nederlandse milieuorganisaties hebben kritiek op de toekenning van de Vredespenning aan u. Omdat u het verbranden van biomassa als groene energie beschouwt. Dit zou gepaard gaan met ecologische misstanden.

‘Ze slaan de plank mis. We kunnen zonder biomassa die energietransitie niet doen! Het moet dan wel de juiste biomassa zijn. Niet zoals in het verleden, toen hele bomen uit Estland werden versnipperd en in Nederlandse verbrandingsovens terechtkwamen. Daarom hebben we de wetgeving aangepast. Het moet om resthout gaan.’

Vandaag keert u terug naar Nijmegen, waar u van 1980 tot 1985 studeerde aan de universiteit.

‘Deze stad heeft mij gevormd. Ik viel midden in de krakersrellen en een bezetting van het Erasmusgebouw. Het was voor mij een periode van politieke bewustwording. Het voelde voor mij op de universiteit alsof mijn hoofd openging, alsof ik uit een kooi kwam.’

In Nijmegen verblijven, net als in veel andere steden en dorpen, honderden Oekraïense vluchtelingen. Welke boodschap heeft u voor hen?

‘Dat er hoop is. Voor mij is het duidelijk dat Poetin deze oorlog niet kan winnen. Dit is zijn Waterloo. Aan deze kwelling komt een eind. Waar ik dat op baseer? Ik ben geïnspireerd door de ongekende moed van het Oekraïense volk, dat zich ten koste van alles verdedigt. Een bevolking die strijdt voor de democratische waarden waar wij ook voor staan, en zelfs bereid is daarvoor te sterven, verdient onze blijvende steun.’

Dit artikel van Harm Graat en Niek Opten staat vandaag in de Gelderlander.