Waar ga je als wetenschapper over de schreef? Theatergroep Pandemonia gaf vandaag op de campus twee voorstellingen weg over de integriteit binnen het wetenschapsbedrijf, met als inzet dat wetenschappers in grotere openheid hun dilemma’s gaan delen. ‘Zal ik als reviewer eerst het artikel lezen en daarna van commentaar voorzien, of toch andersom?’

Het theaterstuk met afsluitend debat maakt onder de titel Gewetenschap een toer langs een aantal universiteiten. Vandaag was Nijmegen aan de beurt, met tweehonderd bezoekers verdeeld over twee voorstellingen die zich in het debat na afloop bogen over tal van integriteitskwesties. Het veelal besloten systeem van peer-review maakte veel tongen los. Is het wel deugdelijk dat lezer noch beoordelaar weten welke namen erachter schuil gaan? Veel handen gingen op elkaar voor een transparanter systeem. ‘Wetenschap is gebaat bij openheid’, luidde het. ‘Daarin is geen ruimte voor anonimiteit.’

Gewetenschap gaat over het alledaagse leven in het wetenschapsbedrijf. Theatergroep Pandemonia baseerde zijn stuk op vijftig gesprekken met jonge wetenschappers over de dilemma’s waar zij tegenaan lopen. In het uitstekend opgevoerde stuk komen ze allemaal voorbij: de tijdsdruk op de werkvloer, de gebrekkige begeleiding van de promovendus, de datamassage om tot een welgevallig artikel te komen, de rancune bij de onderlinge beoordeling van artikelen en onderzoeksaanvragen. ‘Blijf niet in je eentje met je dilemma zitten’, zo verwoordde Teun Bousema van de Jonge Akademie de intenties van het stuk. ‘Onze hoop is dat het gesprek hierover verder gaat bij de koffieapparaten.’

De twee debatten vandaag na afloop leverden weliswaar boeiende stof op, maar bleven ook wat aan de oppervlakte. Wie heeft zijn data wel eens dusdanig gemasseerd dat de grens werd overschreden? Hoe verliep een ruzie over de vraag wie op de auteurslijst van een artikel mag? Wie is geschoffeerd door een rancuneuze collega, en kon zelf zijn rancune niet thuislaten bij het beoordelen van een subsidieaanvraag? Er wordt veel verzwegen, luidde het vanmiddag. In de twee debatten kwam het één keer tot een kwestie die overduidelijk niet in de haak was. Maar die werd al na een paar zinnen té pijnlijk om verder uit de doeken te doen.

Het valt te hopen voor de spreker van die heikele kwestie dat hij een gewillig oor vindt bij de koffieapparaten. Want als een zaak voor een integriteitscommissie komt, is het volgens Bousema eigenlijk al te laat. Evert van der Zweerde, hoogleraar Politieke filosofie en gespreksleider vanmiddag, ziet in de gesprekken over integriteit ook een valkuil. Zijn boodschap: mooi en aardig om theaterstukken bij te wonen, discussies te volgen en artikelen te lezen, maar integriteit is toch vooral iets wat je gewoon moet doen. / Paul van den Broek