2200. Zoveel studenten zullen per jaar afzien van een hbo- of universitaire studie, als de basisbeurs verdwijnt. Dat becijfert het Centraal Planbureau. Het scheelt een slok op een borrel vergeleken met het rekenwerk door de HBO-raad, die voorspelde dat 5000 HO-studenten zouden afzien van een studie. Interessant is dat beide partijen voor een groot deel rekenen met dezelfde gegevens. Beide verwijzen bijvoorbeeld naar een Amerikaans onderzoek waaruit blijkt dat iedere duizend euro extra studiekosten een afname van 0,6 procent van het aantal eerstejaars betekent. Het verschil zit voornamelijk in ‘de student’ waarmee wordt gerekend. De HBO-raad rekent met een uitwonende student, die er 3200 euro per jaar op achteruit zou gaan. Maar, aldus het CPB, een uitwonende student heeft meer opties dan niet studeren: ze zouden thuis kunnen blijven wonen. Dus rekenen zij met de basisbeurs voor thuiswonende studenten. ‘Onzin’, zegt Kai Heijneman, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb). ‘Er zullen best studenten zijn die daarvoor kiezen, maar je kunt er niet zomaar vanuit gaan dat dat voor alle studenten een optie is. Er zijn meer – soms hele persoonlijke – factoren die meewegen bij de beslissing om al dan niet uit het ouderlijk huis te gaan. En bovendien: tegen een werkend persoon die zijn baan verliest zeg je toch ook niet: ga maar weer bij je ouders wonen om kosten te besparen?’ Het is niet de enige opvallende keuze van het CPB. Zo rekent het CPB over de hele linie met een driejarige bacheloropleiding, ook voor het hbo. In het hbo duurt een opleiding weliswaar vier jaar, ‘maar daar zit ook een stage in’, legt onderzoeker Debby Lanser desgevraagd aan het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) uit. ‘Dan krijgen studenten vaak ook een stagevergoeding. Daarom gaan we uit van driejarige bacheloropleidingen, ook voor het hbo.’ Het verschil, zo rekent het HOP, is 600 studenten. Wie het vierde stagejaar gewoon meetelt komt uit op 1900 afhakende eerstejaars hbo-studenten en 900 universitaire studenten, 2800 studenten per jaargang. Heijneman: ‘Wij vinden dat in zo’n belangrijk onderzoek, waar politici hun keuzes op baseren, alle factoren die van belang zijn moeten worden meegenomen. Dat is in dit onderzoek niet gebeurd. Het CPB heeft bijvoorbeeld niet gecorrigeerd voor het feit dat op dit moment extra veel jongeren voor studeren kiezen, omdat werken – vanwege de krapte op de arbeidsmarkt – geen optie is. Dat geeft een vertekend beeld: als de werkgelegenheid over een paar jaar aantrekt, zul je zien dat deze maatregelen ervoor zorgen dat veel meer jongeren afzien van studeren dan nu wordt gedacht. Wat ook opvallend is, is dat het CPB zich baseert op een Amerikaans onderzoek. Maar de Amerikanen en het Amerikaanse onderwijssysteem zijn wezenlijk anders dan de Nederlanders en het Nederlandse systeem. Je kunt Nederlands gedrag niet voorspellen op basis van onderzoek onder Amerikanen.’ De LSVb verwacht dus dat het om veel meer dan 2200 studenten per jaar zal gaan. Heijneman: ‘Hoeveel meer, dat weten we pas als het te laat is: als deze maatregelen al zijn doorgevoerd. Sowieso vinden wij elke student die het talent heeft om te studeren en die had gewild, maar die daar om financiële redenen vanaf ziet er één te veel. Maar wij gokken dat het om vele duizenden gaat.’ / Bregje Cobussen & Mark Merks