Maakt tv de samenleving kapot? Nee, het reflecteert juist de heersende moraal. Dat laat onderzoek van communicatiewetenschapper Serena Daalmans zien. Ze analyseerde 837 programma’s.

Dat televisie amoreel en zelfs ‘verhufterend’ werkt, zijn geen originele claims. Zowel in het publieke debat als in de wetenschap wordt het medium regelmatig op seks, geweld en Oh Oh Cherso onderuitgehaald. Maar dat de televisie juist een zeer correcte afspiegeling van onze samenleving is, hoor je veel minder vaak. Toch is dat precies wat Serena Daalmans’ promotieonderzoek aantoonde.

Samen met haar studenten analyseerde de communicatiewetenschapper 837 programma’s op de Nederlandse televisie op morele inhoud en gedrag. Opvallend genoeg kwamen bijna alle thema’s die we doorgaans belangrijk vinden (gezondheid, veiligheid, familie, etc) in vrijwel elk programma en genre terug.

Die thema’s zijn vrij algemeen, maar voor morele lessen geldt het ook. ‘Je hoort je aan de regels te houden,’ is slechts één van de vele lessen die je zowel in het NOS Journaal, als in Game of Thrones maar ook in Oh Oh Cherso meekrijgt. ‘Maar in Oh Oh Cherso wordt toch juist immoreel gedrag vertoont?’ – ‘Ja’, legt Daalmans uit, ‘maar in ongeveer driekwart van de gevallen wordt dat gedrag achteraf gestraft, bij realityshows vaak door een cynische voice-over. Zo is zelfs dat programma een afspiegeling van onze normen en waarden.’

Blanke man
Minder representatief is de diversiteit tussen ‘moreel waardevolle’ personen. Mannen, blanken en volwassenen zijn oververtegenwoordigd, en krijgen daardoor van televisie symbolisch een stempel van morele meerwaarde toegekend.

Daalmans zag ook een toename van ‘moreel ambigue’ personages in het serielandschap. ‘Dat zijn personages die bijvoorbeeld goed zijn, maar slechte dingen doen om dat goede te bereiken. Sinds The Sopranos en The Wire maakt dit soort personages een opmars, en uit een serie als Game of Thrones zijn zulke onduidelijke goedzakken of slechteriken niet meer weg te denken.’

Al langer wordt gezegd dat de televisie een spiegel van de samenleving is. Het doel van Daalmans onderzoek is dan ook niet zozeer revolutionair, maar ze wil wel ongefundeerde claims over zogenaamd immorele televisie ontmantelen. ‘Met mijn onderzoek heb ik een fundering voor nieuwe studies gelegd, het echte huis moet nog gebouwd worden.’ En met volgend onderzoek bouwt Daalmans daar graag aan mee.

Meer over Daalmans’ onderzoek staat hier.