Het Eindhovense universiteitsblad Cursor mocht niet schrijven over vermeende belangenverstrengeling van de nieuwe rector. De kwestie leidde tot ontslag van de hoofdredacteur, een klokkenluidersklacht en schriftelijke vragen van de Tweede Kamer.

De TU Eindhoven heeft zijn uiterste best gedaan om de publicatie van een onwelgevallig artikel over de nieuwe rector magnificus tegen te houden, meldt de Volkskrant. Met veel commotie tot gevolg.

Die nieuwe rector is Silvia Lenaerts. Het voormalige collegelid van de Universiteit Antwerpen schreef vorig jaar een opinieartikel in het Vlaamse dagblad De Standaard over de omstreden bouw van een tunnel in Antwerpen. Ze vergat aanvankelijk haar eigen belangen te vermelden: ze zat in de raad van bestuur van een bedrijf dat bij de bouw betrokken was.

Eindhovense klimaatactivisten namen haar bovendien kwalijk dat ze in een advertentie van chemiebedrijf Ineos werd opgevoerd als voorstander van eveneens omstreden ethyleenproductie in de Antwerpse haven. De activisten protesteerden met spandoeken bij haar inauguratie als rector van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e).

Weerwoord

Ze wist niet dat het om advertentie zou gaan, zegt Lenaerts in het tegengehouden Cursor-artikel, dat haar alle ruimte voor een weerwoord biedt. ‘Ik voelde me achteraf misbruikt door de interviewer en Ineos, maar de communicatieafdeling adviseerde om niet nog meer deining te veroorzaken, dus we hebben het laten gaan’, zegt ze in het interview.

Deze week ging de website van universiteitsblad Cursor op zwart omdat hoofdredacteur Han Konings per direct uit zijn functie ontheven is. Hij werkte er bijna 22 jaar. De reden van het ontslag blijft onduidelijk: hij heeft het artikel immers niet eens gepubliceerd.

‘Wij als redactie worden zelfs op het moment van schrijven juridisch geïntimideerd door een universiteit’

De redactieraad van Cursor – met een reputatiedeskundige als voorzitter en geen enkele journalist als lid – kreeg het interview vooraf te zien en meende dat het de belangen van de universiteit zou schaden. Ook het college van bestuur zelf oefende druk uit.

Dat laatste zien de bestuursleden zelf anders. Ondanks het ontslag van de hoofdredacteur schrijft het college van bestuur in een reactie: “Indien de hoofdredacteur de artikelen in kwestie wil publiceren, is er niets en niemand die hem of haar tegenhoudt.” Ook de redactieraad is zich van geen kwaad bewust, staat in een verklaring: “De redactieraad wil geen belemmering zijn maar juist bijdragen aan de ontwikkeling en het functioneren van de Cursor en het redactieteam en heeft nooit een publicatie verboden.”

Bridget Spoor, auteur van het gewraakte artikel, wil zich niet bij de censuur neerleggen. Ze doet een beroep op de klokkenluidersregeling van de universiteit. Haar klacht is nog in behandeling. De redacteuren van Cursor eisen een nieuwe, onafhankelijke redactieraad en willen inspraak bij de benoeming van een nieuwe hoofdredacteur. Ook willen ze het redactiestatuut herzien om de onafhankelijkheid te waarborgen.

Verbazing

Buitenstaanders kijken met verbazing naar de gang van zaken. “Periodieke reminder dat bestuurders met een censuurreflex zelf de grootste bedreiging zijn voor de reputatie van hun instelling”, twittert bijvoorbeeld Tim Ficheroux, redacteur van het Rotterdamse universiteitsblad Erasmus Magazine.

Belangengroep WOinActie reageert ook: “Een centraal uitgangspunt van WOinActie is dat een universiteit slechts goed kan functioneren als zij onafhankelijk is en daar hoort een onafhankelijke universiteitspers bij.” NRC-journalist Folkert Jensma, die net een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam heeft gekregen, twittert: “Leve het onwenselijke artikel! Daar heb je het meeste aan, als academische gemeenschap.”

‘Betrouwbare en onpartijdige informatie moet worden gewaarborgd’

Journalistenvakbond NVJ noemt het een verstandig besluit van de redactie om de site op zwart te zetten. Algemeen secretaris Thomas Bruning twittert: “Liever op zwart en onafhankelijk blijven dan naar [het] pijpen moeten dansen van universiteitsbestuur TU Eindhoven. @nvj is solidair met jullie!”

Nieuwsmedium ScienceGuide steunt Cursor ook en herkent de druk die sommige onderwijsinstellingen op journalisten uitoefenen. “Wij als redactie worden zelfs op het moment van schrijven juridisch geïntimideerd door een universiteit. Dat is al de tweede keer dit jaar.”

Kamervragen

SP en GroenLinks stellen Kamervragen. “Deelt u de mening dat er op een publieke democratische instelling als een universiteit op geen enkele manier mag worden gemarchandeerd met de journalistieke vrijheid en onafhankelijkheid van universiteitsbladen of hogeschoolkranten”, willen ze van demissionair minister Dijkgraaf weten. De twee partijen vragen bovendien om een onderzoek naar de journalistieke vrijheid van universiteits- en hogeschoolbladen.

‘Wij vinden onafhankelijk nieuws van groot belang’, zegt Demi Janssen van het Interstedelijk Studenten Overleg, dat studentenraden van universiteiten en hogescholen als achterban heeft. ‘Hogeschool- en universiteitskranten moeten de vrijheid hebben om nieuws met hoor en wederhoor goed op papier te zetten. Betrouwbare en onpartijdige informatie moet worden gewaarborgd.’