Precies in de tijd dat de hele wereld ballen in bomen hangt, komen de chemici met een publicatie waarin ze voorstellen voortaan kristallen op te hangen. Dan groeien ze beter. Foto: Pen Waggener (Creative Commons) Het begint, net als het kerstverhaal, bij de bron van het leven. In het geval van de chemici: eiwitten, de bouwstenen van levende organismen. Chemici proberen al sinds jaar en dag de molecuulstructuur van eiwitten zo goed mogelijk in beeld te krijgen. Dat doen ze door de eiwitten zo te veranderen dat ze uit zichzelf kristallen vormen. Kenmerk van kristallen is dat de moleculen daarin netjes en overzichtelijk zijn gerangschikt. De chemicus kan de eiwitten zo makkelijk analyseren. Alleen: hoe zorg je er nou voor dat de eiwitten echte mooie, zuivere kristallen vormen? De mooiste kristallen krijg je door ze heel langzaam te laten groeien, zonder trillingen en verstoringen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een bekertje in een rustig hoekje zetten is niet voldoende. De oplossingen in het bekertje gaan onder invloed van de zwaartekracht vanzelf bewegen – de lichtere oplossingen stromen naar boven – en voor je het weet is het een onrustige boel in dat bekertje. Hoogleraar vaste-stof chemie Elias Vlieg heeft al van alles geprobeerd. Hij stuurde wel eens groeiende kristallen mee met een onbemande satelliet om aan de zwaartekracht te ontkomen. Ook liet hij eiwitten kristalliseren in het lab voor hoge magneetvelden met een magneet zo sterk dat die de zwaartekracht kan tegenwerken. Het resultaat bleef tegenvallen. Het ei van Columbus bleek – zoals veel goede ideeën – kinderlijk eenvoudig: we hangen het kristal bovenin de beker. Dan kan er geen oplossing langszij schieten en voor onrust zorgen. De Egyptische promovenda Alaa Adawy heeft het idee uitvoerig getest en de resultaten zijn goed, vertelt Vlieg. De hangende kristallen zijn veel mooier dan de oude exemplaren en daardoor met röntgendiffractie, een van de nauwkeurigste technieken die er zijn, veel preciezer in beeld te krijgen. Vlieg en zijn team publiceren hun onderzoek binnenkort in Crystal Growth & Design. / Martine Zuidweg
