GeenPeil-referendum aanstaande: ‘Historisch’
Het referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne gaat er komen. GeenPeil, een initiatief van onder andere de website GeenStijl, haalde de benodigde 300.000 handtekeningen. ‘Dit is een historisch moment.’
Politicoloog Kristof Jacobs promoveerde in 2011 op onderzoek naar wijzigingen van referendumwetgeving in onder andere Nederland. ‘Ik had niet gedacht dat het ooit zou gebeuren dat er een referendum wordt afgedwongen. Het is heel verrassend en wetenschappelijk gezien zeer interessant.’ Jacobs is niet de enige die verrast werd, de wetgeving die het mogelijk maakt is immers pas een paar maanden van kracht. Sinds 1 juli is het door de Wet Raadgevend Referendum mogelijk om als burgerinitiatief een referendum af te dwingen. Daar zijn ‘slechts’ 300.000 handtekeningen voor nodig, die ook nog eens in zes weken verzameld dienen te worden.
‘Dat is in vergelijking met andere landen een erg hoge drempel’, aldus Jacobs. GeenStijl, het Burgercomité EU en het Forum voor de Democratie zagen er toch brood in. Met hun gezamenlijke initiatief GeenPeil werden ruim 450.000 handtekeningen verzameld van mensen die zich willen uitspreken over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. En dat kan dus komend voorjaar. ‘Dat is zonder meer historisch. Politici hadden denk ik niet verwacht dat dit ooit zou lukken. Het verandert de verhoudingen tussen politiek en burgers op fundamentele wijze. Dit wordt nu een factor in het politieke speelveld.’
Europa
Het roept de vraag op hoe de politiek zal reageren. Met het referendum van 2005 in het achterhoofd (toen een ruime meerderheid tegen de Europese grondwet stemde) valt de uitkomst van het referendum enigszins te voorspellen. Voorzichtig geformuleerd: het zou weleens een ‘nee’ kunnen worden. Jacobs: ‘Dat associatieverdrag zal er hoe dan ook komen. Dat is een afspraak tussen dertig landen, dat gaat Nederland echt niet torpederen. Daarnaast gaat het GeenPeil niet per se om dat associatieverdrag, maar meer om de Europese integratie in het geheel. Het wordt dan ook vooral interessant om te kijken wat er daarna gebeurt. Het is goed mogelijk dat de VVD op de rem trapt als het in de toekomst over meer Europese integratie gaat.’ / Tim van Ham
David N. Jansen schreef op 1 oktober 2015 om 21:55
In Nederland bestaan nog geen gewoontes omtrent referenda. Ik hoop dat politici het geduld kunnen opbrengen om die gewoontes te kweken en de fase van de kinderziektes niet als aanleiding nemen om het instrument maar weer geheel af te schaffen.
In Zwitserland, Italië en sommige andere landen vinden regelmatig referenda plaats en hebben politici een modus vivendi gevonden. Kiezers weten daar ook wat ze van een Ja of een Nee op een referendum kunnen verwachten. Kiezers die alleen uit algemene ontevredenheid Nee stemmen, merken na een paar keer dat zij daarmee hún doel toch niet bereiken en blijven op termijn thuis. In Frankrijk zijn er wel referenda, maar daar verzoekt de president en geen x aantal kiezers erom. De president zet het referendum wel eens in om de regering een hak te zetten, en dat weten Franse kiezers ook. Dus kiezen ze daar met hun « Oui » of « Non » eigenlijk meer tussen « Président » of « Premier ministre », en de officiële vraag treedt daarachter terug.
Eén gewoonte die ik wil laten ontstaan is deze: Kiezers die alleen uit algemene ontevredenheid Nee stemmen, merken na een paar keer dat zij daarmee hún doel toch niet bereiken en blijven op termijn thuis. Nederlandse politici moeten nu door die appel heen bijten door duidelijk de uitslag op de zaak te beoordelen (en niet, zoals in Frankrijk, als afwijzing van hun persoon). Na een paar referenda zullen de eeuwig-gefrustreerden geleerd hebben dat ze de regering niet kunnen laten vallen door Nee te stemmen en wordt het referendum echt een instrument om de mening van de kiezer tussentijds mee te delen, over een onderwerp dat bij de vorige verkiezingen niet zo belangrijk was als nu.