Dat Afrikaanse vrouwen nauwelijks gebruik maken van het vrouwencondoom ligt niet aan die vrouwen zelf. Het zijn de westerse besluitvormers die de verspreiding tegengaan. Dat betoogt Anny Peters, manager bij de Rutgers Stichting, vandaag in haar promotie.

 

Seks zonder condoom is riskant, zeker in de landen ten zuiden van de Sahara. Het gebied telt 1,6 miljoen hiv-besmettingen per jaar. Daar zit een grote groep jonge vrouwen tussen: er zijn jaarlijks 800.000 nieuwe besmettingen bij vrouwen tussen de 15 en 24 jaar. Anny Peters, tegenwoordig manager bij de Rutgers stichting voor Bangladesh en Oeganda, heeft aids zien groeien toen ze eind jaren tachtig ging werken in Zimbabwe. ‘Ik begon als voedingsdeskundige voor Unicef. Maar toen aids zo snel om zich heen begon te grijpen, vroeg de directeur van Unicef me om voorlichting te gaan geven op scholen. Daarna ben ik in de hiv-preventie blijven werken.’

Ze herinnert zich de eerste proeven met het vrouwencondoom, begin jaren negentig, vanuit de universiteit in Zimbabwe. En hoe daaruit bleek dat de vrouwen zo’n condoom zelf best zagen zitten. Sindsdien is er weinig gebeurd. Er zijn wel vrouwencondooms beschikbaar in Afrikaanse landen, maar doorgaans liggen ze alleen in ziekenhuizen, weet Peters. ‘Vrouwen moeten vaak ver lopen om er eentje te bemachtigen. En dan geeft zo’n verpleegkundige er ook maar eentje af, omdat ze er anders niet genoeg in voorraad heeft.’

Prijs
Peters zette in haar promotieonderzoek alle bestaande studies naar het gebruik van vrouwencondooms in Afrika op een rij. Haar conclusie: 50 tot 98 procent van de vrouwen wil het gebruiken, mits goed wordt uitgelegd hoe het condoom werkt. Ze vroeg zich af waarom het dan maar niet lukt het vrouwencondoom in Afrika van de grond te krijgen. Besluitvormers van internationale organisaties (zoals UNAIDS) en hun donoren, waaronder het Nederlands ministerie van Buitenlandse Zaken, geven twee redenen: ze stellen dat vrouwen het middel niet geschikt achten en dat de prijs te hoog is.

Peters zet daar tegenover dat nu ook veel geld wordt besteed aan de bestrijding van aids, waarom dan niet aan vrouwencondooms? Ze stelt dat de trage opmars meer te maken heeft met vooroordelen van westerse besluitvormers. ‘Ze denken: “Ach, die vrouwen hebben thuis toch niks te vertellen. Ze zijn vast ook niet goed in staat om met zo’n condoom om te gaan”.’ Vooroordelen dus, ten aanzien van Afrikaanse vrouwen en hun seksualiteit, zegt Peters.

‘Het zou goed zijn als de mensen die de beslissingen nemen in de internationale gezondheidszorg zich bewust zouden zijn van die vooroordelen. Elkaar ook vaker zouden aanspreken op hun vooringenomenheid.’

Mannen
Blijft de vraag of Afrikaanse mannen niet gewoon vaker een condoom kunnen gebruiken. Maar met die vraag maakt Peters kort metten. ‘Wat wij niet moeten doen is beslissen voor een ander. Sommige vrouwen hebben een voorbehoedsmiddel liever zelf in de hand, en er zijn vrouwen die de voorkeur geven aan een vrouwencondoom. Het is niet aan ons om daar een oordeel over te hebben. Het is voor iedereen alleen maar goed om genoeg keuze te hebben.’ / Martine Zuidweg

Peters promoveert vandaag om 12.30 uur in de Aula op haar onderzoek ‘Fumbling with the female condom, hidden power in the global response to aids’.