De onderhandelingen tussen de Nederlandse universiteiten en uitgeverij Elsevier over nieuwe licenties zijn stukgelopen. Gerard Meijer, collegevoorzitter van de Radboud Universiteit, voert de gesprekken namens de universiteitenvereniging VSNU. Hij eist dat Elsevier meer doet voor open-access-publiceren.

Universiteiten zijn jaarlijks miljoenen euro’s kwijt om hun personeel en studenten toegang te verlenen tot wetenschappelijke publicaties. De Radboud Universiteit – bijvoorbeeld – betaalt zo’n vijf miljoen euro per jaar aan uitgeverijen. Eén van de grote uitgeverijen is Elsevier, die verschillende gerenommeerde journals onder zijn vleugels heeft. Deze uitgeverij ontvangt in 2014 bijna een miljoen euro vanuit Nijmegen.

Voor 2015 zijn nog geen afspraken gemaakt met Elsevier. Sterker nog, het is de vraag of die er voor de jaarwisseling gaan komen. De Vereniging van universiteiten (VSNU) heeft laten weten dat de onderhandelingen zijn stopgezet. Als deze impasse blijft, kunnen wetenschappers en studenten vanaf 1 januari niet meer via de gebruikelijke weg publicaties van Elsevier inzien.

Gesprekken
Gerard Meijer, collegevoorzitter van de Radboud Universiteit, is door de VSNU naar voren geschoven om de gesprekken met Elsevier te voeren. Meijer maakt zich immers al langer sterk voor open access. Tijdens de onderhandelingen komt Elsevier volgens de Nijmeegse collegevoorzitter op geen enkele manier tegemoet aan de wens van universiteiten – en het Nederlandse kabinet – om wetenschappelijke publicaties openbaar te maken.

Universiteiten betalen samen miljoenen aan abonnementsgelden. Daarnaast publiceren wetenschappers steeds vaker in open-access-journals: tijdschriften die voor iedereen toegankelijk zijn. Dit wordt onder meer gestimuleerd door het NWO, maar heeft zijn prijs: de wetenschap koopt als het ware de betaalmuur voor het grote publiek af. Resultaat is dat uitgeverijen dubbel incasseren voor artikelen. Én het abonnementsgeld, én de afkoop van de betaalmuur.

Dat is oneerlijk, vinden universiteiten. Wetenschappers doen onderzoek, schrijven artikelen en leveren die aan. Die hoeven dan alleen nog door de uitgeverij te worden gepubliceerd – in de meeste gevallen alleen digitaal. Maar waarom  zijn wetenschappers zo gek om hun eigen werk aan te bieden, en ook nog eens een zak geld mee te nemen om het openbaar toegankelijk te maken?

Status
Dat heeft te maken met de status en het bereik van de tijdschriften. Wetenschappers willen gelezen worden, en waar kan dat beter dan in The Lancet  en Cell. Artikelen in een gerenommeerd tijdschrift krijgen bovendien de stempel ‘hoogwaardig’. Maar Meijer benadrukt dat Elsevier de wetenschap harder nodig heeft dan andersom; onderzoekers zijn immers de makers van de artikelen. ‘Elsevier maakt heel duidelijk dat het alleen denkt aan zijn aandeelhouders, en niet aan het belang van de wetenschap. Het maakt zich op deze manier niet populair bij wetenschappelijk Nederland.’

Nijmeegse wetenschappers die toch een bijdrage willen leveren aan open access, kunnen hun artikelen aanbieden aan de Radboud Repository. In dit archief kan vrij gevist worden. Vaak rust er wel een embargo op artikelen die zijn aangeboden aan een uitgeverij. Deze kunnen dan pas na bijvoorbeeld een periode van een half jaar ingezien worden via de repository. De beste route naar open access loopt volgens veel wetenschappers daarom toch via de uitgeverij. Zodat artikelen vanaf dag één vrij toegankelijk zijn. / Mathijs Noij

Wetenschappers van de Radboud Universiteit kregen vandaag een voorlichtingsbrief van het CvB over de stukgelopen onderhandelingen. Lees hem hier.