Radboud-alumnus en middelbareschooldocent Marco van Vemde (35) mag zich sinds kort 'Geschiedenisdocent van het Jaar' noemen. Van Vemde wil het gat tussen voortgezet onderwijs en universiteit dichten. ‘Als wij onze leerlingen geen onderzoekende vaardigheden aanleren is de cultuurschok als ze naar de universiteit gaan groot.’

De nominatie voor Geschiedenisdocent van het Jaar kwam als een verrassing voor Van Vemde, die al zeven jaar geschiedenis en maatschappijleer geeft aan havo- en vwo-klassen van het Lingecollege in Tiel. Daarnaast is hij op donderdagen te vinden op de Radboud Universiteit, als Teacher in Residence (TiR). Zijn Tielse leerlingen hadden hem aangemeld voor de verkiezing. ‘Ineens kreeg ik middenin een les een telefoon in mijn hand gedrukt en had ik iemand van het Rijksmuseum aan de lijn, met de boodschap dat ik in de top 15 zat.’

Het Rijksmuseum organiseert de jaarlijkse verkiezing, samen met NTR en het Nationaal Archief. Van Vemde mag zich als winner een jaar lang ‘ambassadeur van het geschiedenisonderwijs’ noemen, ook is hij met de hele klas welkom in het Rijksmuseum en het Nationaal Archief. Daarnaast mag de docent in gesprek met Arie Slob, minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, die hij wil ‘aanraden wat meer te kijken naar hoe het er écht aan toe gaat in het onderwijs, in plaats van op afstand te oordelen.’

Wie-is-de-Mol-achtige opdracht
Na de zomer kreeg de Teacher in Residence zelfs te horen dat hij het tot de top drie had geschopt. Dat hoorde hij toen hij aan het werk was op de universiteit. ‘Ik werd naar mijn computer gehaald voor een Teams-vergadering met Noraly Beyer (voormalig nieuwslezer, red.), die me uitnodigde voor de uitreiking in het Rijksmuseum.’

‘Ik vond het belangrijk dat de leerlingen ook de Molukse kant van het verhaal zouden horen’

Op de dag van de uitreiking kreeg Van Vemde naar eigen zeggen ‘een soort Wie-is-de-Mol-achtige opdracht in een dichte envelop.’ Hij kreeg anderhalf uur de tijd om een les te maken over 75 jaar Indonesische onafhankelijkheid, inclusief bronnen en een plan om het historisch besef van leerlingen aan te wakkeren. ‘Mijn les ging over de Molukse geschiedenis, aan de hand van 15 foto’s en gesprekken met Molukse mensen. Tiel heeft een grote Molukse gemeenschap, dus ik vond het belangrijk dat de leerlingen ook die kant van het verhaal zouden horen.’

Waarom heb je uiteindelijk gewonnen?
‘De juryleden vonden dat ik de link tussen heden en verleden op een goede manier leg en dat mijn lessen aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Ze waarderen waar ik voor sta: leerlingen trainen om kritische burgers te worden. Bij geschiedenis leer je om niets klakkeloos aan te nemen, maar meerdere bronnen te gebruiken en dan een mening te vormen.’

Hoe probeer je aan te sluiten bij die belevingswereld?
‘Ik ben zelf natuurlijk nog niet zo heel oud, dus dat helpt. Ik koppel mijn lessen aan wat leerlingen meemaken en wat er in het nieuws is. Vorig jaar ging er bijvoorbeeld op internet een filmpje rond van een dansje op het nummer ‘Rasputin’ van Boney M. Toen heb ik een les gemaakt over dat TikTok-dansje en Raspoetin. Sommige leerlingen schrokken toen ze erachter kwamen wat ze nou eigenlijk aan het zingen waren.’

‘Ik wil dat leerlingen met elkaar in gesprek gaan. Al is dat soms lastig, het blijven pubers.’

‘Het is vooral belangrijk om de tijd te nemen voor discussies in de klas. Tiel is een mooie afspiegeling van de Nederlandse samenleving, dus ik wil al die verschillende leerlingen stimuleren om met elkaar in gesprek gaan en niet te denken: ‘help, hij is anders’. Al is dat soms ook lastig, het blijven natuurlijk pubers.’

Wat was voor jou reden om te solliciteren als Teacher in Residence?
‘Het leek me een geweldige kans om mee te werken aan een betere overgang van middelbare school naar universiteit. Daar valt nog veel te winnen. Universiteiten eisen dat beginnende studenten al een bepaald niveau hebben van taalvaardigheid, schrijfvaardigheid of het lezen van grote documenten. Als wij leerlingen geen onderzoekende vaardigheden aanleren is de cultuurschok op de universiteit voor hen groot. Dan heb je kans dat ze uitvallen of geen idee hebben wat er van ze verwacht wordt.’

‘Ik steek mijn hand ook in eigen boezem, want je hebt soms gewoon geen tijd. Maar we kunnen als leraren op de middelbare school wel extra aandacht besteden aan die vaardigheden. Het profielwerkstuk kun je bijvoorbeeld zien als een soort ticket voor de universiteit, waarmee je laat zien wat je kunt. We organiseren als TiR’s ook uitwisselingen tussen docenten van de universiteit en de middelbare school, zodat ze van elkaar kunnen leren.’

Hoe bereid jij je leerlingen voor op een eventuele universitaire studie?
‘Ik probeer mijn examenklassen goed klaar te stomen door bijvoorbeeld al een beetje het verschil tussen hoor- en werkcolleges in te bouwen. Ze wennen dan aan een lesuur alleen maar luisteren en een lesuur actief meedoen. Op onze school moeten leerlingen vanaf vwo 4 grote essays inleveren, dus we drillen ze in het schrijven op basis van meerdere bronnen. Toevallig kreeg ik onlangs nog feedback van drie oud-leerlingen die nu zijn begonnen met een studie geschiedenis. Zij herkennen veel van wat ze nu moeten doen uit de lessen die ze bij mij gehad hebben. Dat is mooi om te horen.’

Wat wil je bereiken als Geschiedenisdocent van het Jaar?
‘Komend jaar wil ik laten zien hoe belangrijk geschiedenisonderwijs is, en dat wij als docenten een rol hebben in het tegengaan van polarisering. Als ik de kans krijg zal ik dat overal roepen. Wij kunnen als docenten uitleggen dat er meerdere kanten zijn aan een verhaal. We leren ze verder te kijken dan hun neus lang is, zodat ze zich beter leren inleven in anderen. Hopelijk focussen leerlingen zich dan niet meer op één Twitter-bericht, waarvan ze denken dat het de waarheid is.’