Als je ouders gescheiden zijn, heb je zelf ook een grotere kans op een mislukte relatie. Maar omgekeerd geldt het ook: kom je uit een goed gehecht gezin, met ouders die ook na jaren een goede relatie blijven houden, dan is de kans groot dat jezelf ook een goede en langdurige samenlevingsvorm  kunt opbouwen met je partner. Het aangaan van een romantische relatie is overdraagbaar, generatieslang. Dat illustreert prof. dr. Jan Gerris met nieuwe onderzoeksgegevens bij zijn afscheid als hoogleraar Gezinspedagogiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen op 28 januari. Hij onderzocht –  als eerste – de doorwerking partnerrelaties van ouders op hun kinderen bij drie generaties.

Familiebanden: soms warm en weldadig, maar vaak ook knellend
Familiebanden zijn vaak warm en weldadig, maar soms ook knellend en gewelddadig. Negatieve gezins- en opvoedingsrelaties kunnen over generaties heen hun invloed laten gelden. Onderzoekers keken in het verleden vooral naar het doorgeven van negatieve gezinsrelaties. Over overdracht van positief ouderschap is veel minder bekend. We weten dat  echtscheidingskansen overgedragen worden. Maar hoe zit het dan met niet-gescheiden gezinnen? Werken positieve partnerrelaties ook door in volgende generaties? ‘Ja!’, ontdekte prof. Jan Gerris. Hij verzamelde gegevens over de kwaliteit van partnerrelaties over drie generaties en zocht naar de intergenerationele verbanden.

Contact tussen ouder en adolescent beslissend voor later liefdesleven
We denken misschien dat jongeren zelfbewust en autonoom beslissen over hun vriendschappen en romantische ervaringen, maar hun vroege ervaringen in het gezin, en daarna het contact dat zal als adolescent hadden met hun ouders, zijn  bepalend voor de kwaliteit ervan. Dat contact kan weerbarstig zijn, maar allesbepalend is de intensiteit. Gerris: ‘Ouders en kinderen zijn het vaak niet met elkaar eens. Dat hoort bij het opgroeien, maar het gaat om de inzet van beiden. Voor kinderen is het belangrijk te ervaren dat ouders hen serieus nemen, dat ze uitleggen en blijven uitleggen waarom ze een andere opvatting zijn toegedaan. En ook al maken kinderen het nog zo bont, als ouders blijven proberen hun kind te bereiken is dat belangrijk voor de kwaliteit van het contact. Voor kinderen en voor adolescenten is het ook belangrijk dat te weten. Ze leren zo in een veilige omgeving om te gaan met conflicten. Deze ouder-kindcontacten zijn van invloed op de sociaal-emotionele ontwikkeling van jongeren en de rijpheid en kwaliteit van hun latere relaties. Ze vormen een beslissende tussenfase voor het kind op de relatiemarkt. Dat zien we terug bij alle drie de generaties.’

Commitment
Wanneer de communicatie tussen ouders goed is, dan werkt dat door in de volgende generatie, zo vond Gerris. Sterker: wanneer de communicatie in het ouderlijk gezin goed is, dan is dat in de volgende generatie vaak nog iets beter. Die samenhang is niet toevallig, vindt Gerris: ‘Het gaat om de mate van toewijding, van het commitment.  Als ouders een warme relatie hebben, zich voor elkaar en voor het gezin inzetten, verantwoordelijkheid nemen, dan nemen kinderen iets van die attitude mee in hun  liefdesleven. Kinderen van gescheiden ouders hebben door het voorbeeld van hun ouders een andere attitude ontwikkeld tegenover echtscheiding.  Ze zijn ermee vertrouwd geraakt en dat maakt dat ze dat in een eigen relatie misschien ook sneller die stap zetten.’

Echtscheiding
Gerris ‘ onderzoek gaat over stabiele relaties, over partners die bij elkaar zijn gebleven. De meeste van die relaties bleven ook tijdens de duur van het huwelijk vrij stabiel. Gerris heeft geen medicijn om echtscheiding te voorkomen. Wel ziet hij een verband tussen het commitment en vaardigheden om een relatie boeiend te houden,  zoals positief communiceren, interesse blijven tonen, je verplaatsen in de ander. Dergelijke relatiehandelingsvaardigheden zijn te trainen met hulp van een therapeut.

Het onderzoek
De onderzoeksgroep bestond uit eerste huwelijken van mannen en vrouwen en hun kinderen tussen de 9 en 16 jaar bij de eerste meting (project Opvoeding en Gezin in Nederland). In 1990 (788 gezinnen), 1995 (484 gezinnen) en 2000 (93 echtparen en 138 jongvolwassenen) werden gegevens verzameld over de kwaliteit van de partnerrelatie. De groep die in 1990 werd ondervraagd, gaf ook informatie over de huwelijksrelatie van hun ouders. In de derde meting rapporteerden de inmiddels jongvolwassen kinderen over hun relatie met hun partner. Op het eerste meetmoment waren de moeders gemiddeld 40 jaar, de vaders 42,5 jaar.

Jan Gerris
Prof. dr. J.R.M.  Gerris (1946)  is sinds 1983 hoogleraar Gezinspedagogiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij bestudeert gezinsprocessen, gaat na wat voor effect deze hebben op (de persoonlijkheid van) kinderen en ouders en waardoor gezinsrelaties en ouder-kindrelaties disfunctioneren. Het Nijmeegse gezinsonderzoek kent diverse toepassingen in de praktijk, zoals het jaarlijkse symposium gezinsonderzoek, de plek bij uitstek waar wetenschappers en praktijkmensen kennis en ervaringen uitwisselden.