Het uitdelen van gratis krantenabonnementen aan mensen die het niet kunnen betalen, zoals De Gelderlander verleden jaar deed, blijkt een groot effect te hebben. De abonnees voelen zich beter geïnformeerd, zijn meer geneigd te gaan stemmen, kunnen beter meepraten met hun omgeving en vertrouwen meer op de keuzes die ze maken.

Dat blijkt uit een onderzoek dat communicatiewetenschapper Lott Fransen deed in samenwerking met de Radboud Universiteit naar het effect van de actie ‘Wie jarig is trakteert’. De Gelderlander bestond vorig jaar 175 jaar en deelde begin 2023 gratis abonnementen uit aan Nijmegenaren die dit zelf niet kunnen betalen. Het was een proef vanuit de gedachte van hoofdredacteur Joris Gerritsen dat nieuws weliswaar niet gratis is, maar wel voor iedereen bereikbaar moet zijn.

De proef moest inzicht geven in het effect van het uitdelen van gratis digitale en papieren abonnementen. ‘De meest opvallende uitkomst is dat mensen dankzij het abonnement meer invloed zeggen te hebben op hun omgeving en dat ze meer mee kunnen praten, meer mee kunnen doen aan discussies’, stelt Fransen. ‘Ook bijzonder is dat mensen meer zelfvertrouwen hebben bij het maken van keuzes.’

Nepnieuws

Of die keuzes ook anders zijn, kan Fransen niet zeggen. ‘Maar als je toegang hebt tot een medium dat wordt gemaakt door vakjournalisten die onpartijdig zijn, kan dat bijvoorbeeld helpen tegen de negatieve gevolgen van nepnieuws of nieuws dat perfect in je eigen bubbel past.’

Omdat tijdens de proef het kabinet viel en er nieuwe verkiezingen waren, werd besloten om ook onderzoek te doen naar de invloed van een abonnement op het al dan niet naar de stembus gaan. Fransen: ‘Wat opviel, is dat mensen zonder een abonnement vaak heel stellig waren dat ze niet gingen stemmen, want “ik weet er toch niks van”.’ Bij mensen die wél een abonnement hadden, was de animo om te stemmen beduidend groter.

‘Ik kan meepraten, zelfs met de hoogopgeleiden’

Vrijwel alle abonnees gaven aan dat ze het abonnement als een positieve en waardevolle verrijking van hun leven ervaren. ‘Ik kan meepraten, zelfs met de hoogopgeleiden’, reageerde een van de deelnemers aan het onderzoek. En: ‘Ik doe weer mee in de maatschappij’. ‘Dat is bijna ontroerend om te lezen’, vindt Fransen. ‘Een abonnement geeft mensen het gevoel dat ze erbij horen.’

Volgens de onderzoeker is het de moeite waard de proef een vervolg te geven. ‘Omdat het voor mensen echt het verschil kan maken. Natuurlijk kunnen mensen via bijvoorbeeld de NOS ook gratis beschikken over nieuws, maar mensen blijken echt veel waarde te hechten aan nieuws van dichtbij.’

Eerder onderzoek toont aan dat toegang tot (lokaal) nieuws tot een groter vertrouwen leidt in media en politiek en polarisatie tegen kan gaan. Fransen pleit er daarom voor om op veel grotere schaal gratis abonnementen te gaan verstrekken. Naast DPG Media, waar De Gelderlander onder valt, is momenteel ook het Mediahuis in Limburg bezig met een vergelijkbare proef.

Digitaal

Uit het onderzoek bij De Gelderlander blijkt dat het niet uit uitmaakt of mensen een gratis abonnement krijgen op de papieren krant of dat ze deze alleen digitaal kunnen lezen. Dat maakt een vervolg op de proef haalbaarder: een digitaal abonnement is een stuk goedkoper. DPG-uitgever Erik Roddenhof gaf eind vorig jaar al aan de proef van De Gelderlander ‘een wereld- initiatief’ te vinden. ‘Ik zou dat ook met de andere kranten willen doen.’

Volgens hoofdredacteur Gerritsen is de geslaagde proef bij De Gelderlander alle reden om aan die woorden nu invulling te geven. ‘Ik ben erg blij met de uitkomsten, omdat is aangetoond dat wat we maken niet alleen van waarde is voor onze lezers, maar voor de hele samenleving.’

Bij De Limburger, waar ook gratis abonnementen worden uitgedeeld, betaalt de provincie eraan mee. Gerritsen zegt dat de overheid niet per se ook de kranten- abonnementen moet financieren, al zegt hij zich voor te kunnen stellen dat er een soort krantenfonds komt waar mensen die krap bij kas zitten een beroep op kunnen doen. ‘Want het is belangrijk dat iedereen toegang heeft tot nieuws.’ Regionale kranten onderscheiden zich hierin, omdat ze zowel (inter)nationaal nieuws brengen alsook zeer lokaal. ‘Dat maakt het verschil.’

Dit artikel van Eric Reijnen Rutten verscheen eerder in De Gelderlander.