Een jaar lang droeg Nijmegen de titel ‘Groene Hoofdstad van Europa’. Dat moet scheidend hoogleraar Milieubeleid Pieter Leroy toch goed doen? Zeker, maar hij plaatst ook kanttekeningen. ‘Het lijkt erop dat men vermeden heeft dat duurzaamheid ook pijn kan doen.’

Waar normaal auto’s, vrachtwagens en bussen hun koolstofdioxide uitstootten, verzamelden zich op een zonnige septembermiddag vorig jaar zo’n duizend mensen op de Waalbrug voor een vegetarische lunch. Een welhaast iconisch beeld uit het jaar dat Nijmegen de groene hoofdstad van Europa was, vindt Pieter Leroy. Het omslag van zijn te verschijnen boek, dat hij met Nanda Kurstjens schreef, toont dan ook dát moment.

Wat doen die mensen toch duurzaam? moest er komen, vond Leroy. Hij klopte aan bij de gemeente, maar die wilde geen geld besteden aan een onderzoek naar haar jaar als groene hoofdstad van Europa. ‘Toen dacht ik: “verdomme, dan doen we het zelf wel”.’

Milieuwetenschappers Leroy en zijn oud-student Kurstjens hebben het hele Green Capital-jaar op de voet gevolgd. Van de ruim tweehonderd activiteiten bezocht Kurstjens er meer dan de helft. Leroy stond wat meer op de achtergrond, maar het boek schreven ze samen. ‘We wilden van meet af aan bijna als antropologen te werk gaan. Ik chargeer, maar wij zagen onszelf als bezoekers van een inheemse stam wiens taal we niet spraken, waar we allerlei mensen om een totempaal zien dansen die duurzaamheid heet. Wat doen ze dan? Dat was ons vertrekpunt.’

Wat is het voor boek geworden?

‘We wilden antwoord geven op de vraag: wat voor duurzaamheid is in dit jaar gepredikt? Duurzaamheid heeft zo veel verschillende betekenissen gekregen dat het een kameleonbegrip is geworden. Volgens sommigen zelfs een halleluja-begrip: niemand is tegen duurzaamheid. Waar hebben de accenten gelegen?’

En wat troffen jullie aan?

‘Duurzaamheid moest tijdens Green Capital vooral fun zijn. Veel evenementen hadden een happening-karakter, zoals de bruglunch. De organisatie legde bovendien veel nadruk op individuele gedragsverandering, waarbij elke vorm van moralisering werd vermeden. Dus niet: gij zult vegetarisch eten, maar: wij laten jou zien hoe plezierig het is om vegetarisch te koken – of een moestuin te onderhouden, te fietsen, noem maar op – en dan ga jij dat vanzelf ook doen.’

Was dat strategie van de organisatie?

‘Over het fun­-karakter is zeker nagedacht. En als rechtgeaarde bourgondische Vlaming heb ik natuurlijk niks tegen plezier, maar het lijkt erop dat men vermeden heeft dat duurzaamheid ook pijn kan doen. En de nadruk op individuele gedragsverandering… tja, dat ligt op mijlen afstand van de collectieve politieke beslissingen die we als maatschappij te nemen hebben om het klimaatprobleem op te lossen. We hebben straks een Champions League te spelen met lastige keuzes en ook verliezers. Is een jaar vol leuke activiteiten de goede voorbereiding daarop?’

‘We moeten iedereen meekrijgen in het klimaatbeleid, ook de gele hesjes en de NEC-supporters’

Zijn alle lagen van de bevolking voldoende betrokken bij Nijmegen Green Capital?

‘We nemen afstand van de kritiek, bijvoorbeeld uit de gemeenteraad, dat Green Capital een bobo-feestje was. Dat is flauwekul. Er is op allerlei plekken geïnvesteerd, dat tonen we aan in ons boek. Maar het klopt dat het niet is gelukt om de gekleurde mens en de bewoners uit de minder geprivilegieerde wijken van Nijmegen te bereiken. Tijdens ontmoetingen in de Lindenberg of in LUX zag je toch vaak hetzelfde groepje. Ons kent ons.’

Is dat erg?

‘Als je weet voor welke uitdagingen we staan, neem de reductie van onze CO-2-uitstoot en onze huizen die van het gas af moeten , weet je ook: we moeten iedereen meekrijgen, ook de gele hesjes en de NEC-supporters. Ik had Green Capital wel willen zien als pilot: hoe bereik je die groepen? Daar moet je trucs voor verzinnen.’

Draagt u adviezen aan?

‘We doen een paar suggesties in ons boek, maar blijven hoofdzakelijk in onze rol van observators. Er is een plan geweest om met een pubquiz de wijken in te gaan. De pilot was in Neerbosch-Oost. Na die ene keer zijn ze daarmee gestopt omdat er te weinig volk kwam opdagen. Er waren plannen om NEC-supporters te betrekken, maar die heeft men vrij snel laten vallen, want het was toch allemaal te lastig. Dat vind ik jammer. De organisatie had daar beter haar best moeten doen. In Zwanenveld is een wijkproject wel gelukt.’

Wat is de grote winst geweest van het jaar als groene hoofdstad?

Het bestaande netwerk van professionals die met duurzaamheid bezig zijn is steviger en breder geworden. Mensen die met zonnepanelen bezig zijn, hebben mensen met moestuinen leren kennen. Het tweede is city marketing. Nijmegen heeft een reputatie opgebouwd. Allerlei mensen uit het buitenland die Nijmegen nauwelijks konden uitspreken, kennen de stad nu beter. “Bij jullie gebeurt wel wat, hè”, hoor ik in mijn kring.’

Is dat in winst uit te drukken?

‘In termen van geld? Niemand weet precies hoeveel extra toeristen Nijmegen heeft getrokken door Green Capital. De gemeente heeft wel allerlei lijstjes gepubliceerd, over hoeveel stenen plaats hebben gemaakt voor groen bijvoorbeeld, maar dat zijn indicatoren van iets wat niet te meten is.’

De presentatie van uw boek valt bijna samen met uw afscheid van de universiteit. Had u verwacht dat duurzaamheid ooit zo’n thema zou worden?

‘Nee, maar de aandacht voor duurzaamheid heb ik de afgelopen jaren natuurlijk wel zien groeien. Ik vind het wel mooi dat ik de stad waar ik 31 jaar fijn heb mogen wonen en werken nu iets kan teruggeven in de vorm van dit boek. Waarin we best kritisch zijn, maar ook zeggen: knap gedaan.’