Een plastisch chirurg kan een mens letterlijk van top tot teen veranderen. Tenminste, in theorie. In de praktijk eindigen mensen met te intensieve verbouwingsplannen vaker bij de psycholoog dan op de snijtafel. Maar waar ligt de grens?

Valeria Lukyanova is een jongedame met een opmerkelijke hobby. Ze knutselt graag. Niet met papier-maché of boetseerklei, maar met haar eigen lichaam. Het resultaat is letterlijk ongelofelijk. Lukyanova is na een onbekend aantal operaties van een tamelijk onopvallende blondine veranderd in een blonde pop met de taille van een kind van zeven en een borstpartij waar Kate Upton van voorover zou vallen. De bijnaam van dit chirurgisch schepsel: Human Barbie. Een pop van vlees en bloed, 1,70 meter hoog, 42 kilo ‘zwaar’.

Als iets de fysieke maakbaarheid van de mens tegenwoordig duidelijk maakt, dan zijn het excessen als deze. Maar waar liggen de grenzen van plastische chirurgie? Technisch gezien zijn die er nauwelijks, zo zien we bij Human Barbie. Praktisch alles is tegenwoordig mogelijk: van het verlengen van je benen, via het verwijderen van ribben tot het – echt waar – veranderen van de kleur van je ogen.

Psycholoog
‘Maar er is in Nederland geen serieuze plastisch chirurg te vinden die je in een barbie zal veranderen’, zegt Dietmar Ulrich, hoofd van de afdeling Plastische en reconstructieve chirurgie van het Radboudumc. ‘Er zullen altijd ergens ter wereld artsen zijn die je voor een flinke som geld zover kunt krijgen. Maar het wereldje van goede plastische chirurgie is klein – ik ken niemand die dit zou doen. Het is juridisch niet strafbaar, maar dit gaat tegen alle morele en ethische regels binnen de plastische chirurgie in. Het beroep van plastisch chirurg is beschermd; de opleiding duurt zes jaar. Een echte plastisch chirurg zal zich hier niet aan wagen.’

Ulrich houdt zich in het Radboudumc vooral bezig met reconstructieve en plastische chirurgie die niet voortkomt uit een overtrokken schoonheidsideaal. ‘Ik krijg eigenlijk nooit mensen die de neus van Brad Pitt willen. Verreweg de meeste patiënten willen een aangeboren afwijking aan bijvoorbeeld hun oren, borsten of oogleden herstellen. Dat soort dingen moet je volledig los zien van iemand die er volstrekt anders uit wil zien omdat hij of zij ontevreden is met alles.’

Maar waar trek je de grens? Ook Ulrich – die één dag in de week in een privékliniek in Velp werkt – krijgt wel eens iemand op de stoep die er volgens het gangbare schoonheidsideaal ‘normaal’ uitziet. ‘Als iemand een neuscorrectie wil terwijl ik denk dat zijn of haar neus er niet afwijkend uitziet, dan stel ik die persoon twee vragen: heb je problemen om met mensen in contact te komen? En zo ja: denk je dat dat te maken heeft met jouw neus? Als het antwoord twee keer ‘ja’ is, is dat voor mij een reden om verder door te vragen. In sommige gevallen verwijs ik iemand naar een psycholoog door, want dat kan wijzen op body dysmorphic disorder.’

Niet te helpen
Body dysmorphic disorder (BDD) is een erkende psychische aandoening, die zich volgens sommige studies bij 1 tot 2 procent van de mensen in meer of mindere mate voordoet. Dit percentage ligt bij mensen die een plastisch chirurg bezoeken stukken hoger. Mensen met BDD zijn geobsedeerd door een kleine of zelfs afwezige afwijking van hun lichaam. Ze ondervinden hier zo veel hinder van dat ze niet meer normaal kunnen functioneren. Zij zien in plastische chirurgie hun laatste redmiddel.

‘Maar voor deze mensen is een operatie geen oplossing’, aldus Ulrich. ‘Als ik ze zou helpen met hun neus, staan ze een maand later opnieuw op de stoep. Weer voor die neus. Deze mensen hebben geen cosmetisch, maar een psychisch probleem.’

Toch is er een grijs gebied. Hoe bepaal je wanneer de uiterlijke klachten van een patiënt gegrond zijn, en wanneer ze voortkomen uit het BDD? ‘Dat verschilt per geval’,  zegt Ulrich. ‘Maar in de praktijk levert dat zelden moeilijkheden op. In verreweg de meeste gevallen gaat het om vragen van bijvoorbeeld een vrouw die haar borsten van drie bevallingen geleden terug wil, of iemand die een facelift wil om er wat jonger uit te zien. Dat is geen enkel probleem.’

Het resultaat van zulke ingrepen moet overigens niet overschat worden. Canadese en Amerikaanse onderzoekers deden onderzoek naar hoe mensen iemands gezicht voor en na een cosmetische ingreep beoordelen. De proefpersonen vonden de gezichten van de patiënten na een ingreep niet significant knapper dan voor de operatie. Een cosmetische ingreep hielp de patiënten er wel wat jonger uit zien. Gemiddeld zag men er na een ingreep drie jaar jonger uit – aldus het onderzoek. Of dat ook geldt voor onze Human Barbie is niet onderzocht. De jongedame is overigens dertig jaar oud. En dat zonder dat er ook maar één rimpeltje zichtbaar is! / Tim van Ham

---

 

PLASTISCHE CHIRURGIE IN CIJFERS
De Nederlander gaat gemiddeld gezien niet zo vaak naar de plastisch chirurg, zo blijkt uit cijfers van de Internationale Vereniging voor Cosmetische Plastische Chirurgie, IPAPS. In Venezuela gingen in 2013 acht op duizend mensen onder het plastisch-chirurgische mes. Ook Brazilië (7,4 op duizend) en Colombia (6,1 op duizend) wisten de weg naar een plastisch chirurg goed te vinden. De laatste keer dat Nederland in de cijfers van IPAPS werd meegenomen, was in 2011. Toen lieten drie op de duizend Nederlanders zich opereren door een plastisch chirurg.

De cijfers van IPAPS laten overigens ook een aantal geinige trends zien. In Colombia worden bijvoorbeeld verreweg de meeste bilvergrotingen uitgevoerd. In Duitsland laten mannen met afstand het vaakst hun penis verlengen. En in Amerika lieten in 2013 een miljoen mensen botox inspuiten.