Woensdag 14 december is het weer tijd voor het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Correct en/of verzorgd taalgebruik mag de rest van het jaar ook op grote belangstelling rekenen. Maar wat is dat eigenlijk, verzorgd taalgebruik? En speelt spelling daarin een belangrijke rol? Roeland van Hout, hoogleraar Toegepaste taalwetenschap en variatielinguïstiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen, relativeert het belang van ‘de spelregels’. 

Roeland van Hout verstaat onder verzorgd taalgebruik dat iemand zich in een bepaalde context  zo weet uit te drukken dat de boodschap overkomt. ‘Verzorgd taalgebruik wordt vaak verward met gebruik van ABN. Zo bekeken lijkt het taalgebruik van bestuurders en politici weliswaar verzorgd, maar het is, met opzet, niet altijd helder.’ 

Ook spelling speelt volgens Van Hout geen doorslaggevende rol in wat hij als verzorgd taalgebruik beschouwt: ‘Veel mensen verwarren spelfouten met het weergeven van gesproken taal, zoals ‘ik wort’.  Wat we schrijven wijkt juist vaak af van wat we zeggen. We zeggen ‘ei’, en ‘pijn’, maar we schrijven het verschillend.  Ons geschreven en gesproken woord lopen uit de pas.’
Van Hout ziet gebruik van de juiste spelling als beleefdheid en als efficiëncy:  ‘Je schrijft volgens de afgesproken regels zodat de lezer je boodschap snel tot zich kan nemen. Anders duurt het anderhalf keer zo lang.’

Maar om ‘correct gespeld Nederlands’ van een waardeoordeel te voorzien, daarvan is Van Hout geen voorstander: ‘De spelling reflecteert de soms merkwaardige opvattingen van machthebbers. En het Groot Dictee is niet meer of minder dan een verzameling van lastige woorden. Wie als geschoolde taalautist bestand is tegen alle pesterijtjes mag zich winnaar noemen.’

Taalwetenschapper Van Hout heeft vooral interesse in hoe taal zich gedraagt en ontwikkelt, meer dan in ‘hoe het hoort’. Zodoende omarmt hij ook  de mogelijkheden van digitale communicatie, de ultrakorte boodschapjes van SMS en twitter. Een verrijking voor de taal, meent Van Hout. ‘Onze taal is gedemocratiseerd. Wij met z’n allen bepalen de standaard. Nog nooit eerder in onze geschiedenis hebben zoveel mensen een vorm van taal schriftelijk gebruikt. Nooit eerder schreven jongeren zo veel  en zo vaak. Dat is toch een geweldige winst? SMS-taal  vergt veel creativiteit:  het kiezen of juist weglaten van woorden, nieuwe woorden of afkortingen verzinnen. En met de interactiviteit en het gebruik van symbolen, filmpjes en andere beeldelementen komt  digitale communicatie heel dicht bij de oervorm zoals taal ontstaan is: communicatie van emoties via geluid met ondersteuning van gebaren en intonatie. ‘

Prof. dr. R.W.N.M. van Hout is hoogleraar Toegepaste taalwetenschap en variatielinguïstiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij doet onderzoek naar taalontwikkeling en -gebruik in geografische gebieden en uiteenlopende sociale structuren.