Groot onderzoek naar energietransitie in Dukenburg: ‘Logisch dat er weerstand is’
-
Meijhorst (Dukenburg). Foto: Bert Beelen
Hoe krijg je de bewoner van Dukenburg enthousiast voor stadsverwarming, zonnepanelen en warmtepompen? Een groep onderzoekers gaat de komende jaren uitzoeken wat de energietransitie betekent voor de mensen in dit Nijmeegse stadsdeel.
Of ze nu willen of niet, inwoners van Nijmegen kunnen de komende jaren niet om de energietransitie heen. De gemeente wil uiterlijk in 2045 stoppen met het gebruik van aardgas in woningen, zo benadrukken de coalitiepartijen GroenLinks, D66 en de Stadspartij in hun onlangs gesloten coalitieakkoord.
Dat betekent onder andere dat steeds meer wijken een aansluiting krijgen op het warmtenet, waarbij huizen worden verwarmd met restwarmte uit de industrie of afvalverwerking. Huizen in Nijmegen-Noord en aan het nieuwe Waalfront in Nijmegen-West worden nu al verwarmd met restwarmte uit de afvalverwerkingscentrale in Weurt.
Dukenburg staat op de lijst van eerstvolgende stadsdelen waar de gaskraan dicht gaat. Inwoners zijn daar allerminst enthousiast over, volgens VoorNijmegen.Nu (tegenwoordig: GewoonNijmegen.Nu). Uit eigen onderzoek van deze lokale partij bleek vorig jaar dat meer dan de helft van de inwoners van Dukenburg negatief stond tegenover het warmtenet. Volgens de gemeente ligt dat percentage op 37 procent.
‘Bewoners zijn bang dat hun positie nog verder verslechtert’
Die negatieve houding van burgers is niet zo gek, zegt Mark Wiering, milieukundige aan de Radboud Universiteit. ‘Gas werd altijd gezien als een comfortabele en duurzame energiebron. De gemeente vraagt nu aan bewoners om over te stappen op een complexer systeem, met onzekerheid over de prijs die ze daarvoor gaan betalen. Het is volstrekt logisch dat er dan weerstand ontstaat.’
Wat daarin een rol speelt is dat veel Dukenburgse wijken op sociaaleconomisch gebied onderaan de ladder bungelen. Daardoor is het wantrouwen in de overheid groot. ‘Wat ik in dit soort kwetsbare wijken zie is dat veel inwoners angstig zijn’, zegt sociaal geograaf Simone Haarbosch. ‘Ze zijn bang dat hun positie nog verder verslechtert als er dingen veranderen.’ In de wijken ten westen van het kanaal heerst volgens haar het gevoel dat de politiek niet voldoende aandacht heeft voor de problematiek en leefbaarheid in de wijken in dit deel van de stad.
2,5 miljoen
Wiering en Haarbosch van de Radboud Universiteit maken deel uit van een grote groep onderzoekers die de komende jaren uitgebreid onderzoek gaat doen naar de energietransitie in wat de onderzoekers zelf ‘kwetsbare wijken’ noemen. Daarvoor nemen zij naast Dukenburg wijken in Amsterdam, Rotterdam en Gemert-Bakel onder de loep. De groep bestaat uit onderzoekers van de universiteiten van Nijmegen, Amsterdam, Eindhoven, Delft en de hogescholen van Amsterdam en Arnhem en Nijmegen (HAN). NWO maakte dit voorjaar bekend 2,5 miljoen euro beschikbaar te stellen voor het project.
‘Wij willen met dit onderzoek kijken hoe de energietransitie aankomt binnen kwetsbare wijken’, zegt Wiering. ‘Daarvoor willen we eerst onderzoeken hoe mensen nu omgaan met energie in hun huis. Vinden ze het belangrijk? Hoe zijn ze ermee bezig? Daarna kun je bekijken hoe deze transitie vorm krijgt. Hoe maak je die mogelijk voor iedereen? We praten veel over ongelijkheid, maar hoe bestrijd je die?’
Door klimaatverandering – en nu ook de oorlog in Oekraïne – moet de energietransitie de komende jaren in een stroomversnelling komen. Cv-ketels gaan in de ban en er zal rijkelijk gestrooid worden met subsidies voor zonnepanelen. ‘De urgentie is nu zo hoog dat mensen worden gedwongen om mee te gaan’, zegt Haarbosch. ‘Bijvoorbeeld doordat corporaties nieuwe technieken installeren in hun huizen.’ Of, zoals in Nijmegen gebeurt, doordat de gaskraan wordt dichtgedraaid. ‘Bewoners hebben hier niet voor gekozen, maar moeten er wel hun gedrag op aanpassen.’
Neem bijvoorbeeld de situatie waarin corporaties ouderwetse cv-ketels vervangen voor moderne warmteinstallaties met vloerverwarming. Hartstikke fijn, zou je misschien zeggen. Maar dan verwachten ze ook dat bewoners daar anders mee omgaan. Haarbosch: ‘Bijvoorbeeld door niet elke dag de ramen open te gooien om het huis te luchten. Dan krijg je het huis bijna niet meer warm en gaan de stookkosten juist omhoog in plaats van omlaag.’
Niet over een dag ijs
Juist dit soort ervaringen uit de praktijk hopen de Nijmeegse wetenschappers te kunnen optekenen tijdens hun onderzoek in Dukenburg, net als hun collega-onderzoekers op andere plekken. Ze gaan daarvoor niet over een dag ijs: voor het hele project staat een looptijd van vier jaar. In winkelcentrum Dukenburg krijgen de onderzoekers een fysieke plek, waar buurtbewoners kunnen binnenwandelen voor een gesprek of een kop koffie. Zo hopen de onderzoekers erachter te komen wat er echt speelt in de wijken.
Meteen beginnen met interviews en het vergaren van data is er niet bij. ‘Je kunt niet meteen met een microfoon bij mensen voor de deur gaan staan’, zegt Wiering. ‘We zullen andere manieren moeten bedenken om het gesprek aan te gaan.’
‘De mensen in Dukenburg hebben vaak het gevoel dat zij achteraan in de rij staan’
In achterstandswijken is immers niet alleen het vertrouwen in de overheid laag, maar ook in de wetenschap. ‘Daar moeten we aan werken, om dat vertrouwen te herstellen’, zegt Haarbosch. ‘We moeten daarom eerst maar eens wat komen brengen, voordat we wat komen halen. Dat kan om te beginnen een luisterend oor zijn. En als wij een probleem opmerken waar inwoners tegenaan lopen, kunnen we dat neerleggen bij de gemeente of een corporatie.’ Wiering hoopt daarnaast om burgers aan elkaar te koppelen die ervaringen kunnen uitwisselen, of elkaars vragen kunnen beantwoorden.
De onderzoekers benadrukken dat zij een grote verantwoordelijkheid voelen richting de bewoners die ze onderzoeken. ‘We zijn er in de eerste plaats voor hen, niet voor onszelf’, stelt Haarbosch. ‘De mensen in Dukenburg hebben vaak het gevoel dat zij in Nijmegen achteraan in de rij staan. Wij willen nu juist eens voor hen opstaan en ervoor zorgen dat het anders gaat.’
Tegelijkertijd willen de onderzoekers uitdragen dat de overgang naar het gebruik van hernieuwbare energie niet voor niks is. Als een bewoner zich afvraagt waarom die warmtepomp nodig is, willen de wetenschappers daar een overtuigend antwoord op kunnen geven. ‘De kunst zit ‘m er voor ons in dat we kunnen uitleggen dat deze transitie het collectief belang dient’, zegt Wiering. ‘Dat is niet gemakkelijk en zal tijd kosten.’
Liesbeth van Drunen schreef op 15 juni 2022 om 13:42
Opbouwwerkers zijn specialist in het in gesprek gaan met bewoners. Ook bij het uitvoeren van dit onderzoek gun ik de onderzoekers dat ze de inzet en mogelijkheden van deze profs inzetten. En start meteen met het helpen van bewoners bij de voorbereidende zaken als isolatie
Toon Buiting schreef op 16 juni 2022 om 13:03
Goed dat de energietransitie in deze wijk onderzocht wordt. Misschien ook goed om “energietransitie” te definiëren. Het aanbod van gemeente Nijmegen voor Dukenburg is koppeling op het warmtenet dat gevoed wordt door afvalverbranding. Een warmtenet klinkt duurzaam maar in dit geval is het niet circulair, geen restwarmte (want gaat ten koste van elektriciteitsproductie), heeft het veel verlies en moet er gas worden bijgestookt. Dit is geen transitie maar oude wijn in nieuwe zakken en ook niet in het belang van de bewoners van Dukenburg. Beter is het naar hernieuwbare bronnen te kijken zoals bodemenergie. Hier heeft de Radboud Universiteit goede ervaring mee: https://www.ru.nl/energie/duurzame-energie/. Dat past ook beter bij het te renoveren winkelcentrum van Dukenburg omdat dan hernieuwbare warmte én -koude geleverd kan worden. Kortom logisch dat transitie weerstand oplevert maar laat het dan wel een overgang naar hernieuwbare energie opleveren.
Wim Langendijk schreef op 16 juni 2022 om 13:34
Het onzalige idee “Iedereen van het gas af” kan beter vervangen worden: “Iedereen aan een ander gas”. Een infrastructuur, aangelegd door heel Nederland ongebruikt laten liggen, dat is een kapitaalvernietiging van jewelste. Laten we heel Groningen dat nog steeds onverklaarbaar bewoond wordt volleggen met zonnepanelen en overdekken met windmolens ( wel eerst de verdreven bewoners goed onderdak bieden en ruimhartig(!) schadeloosstellen ) en vervolgens de opgewekte stroom gebruiken voor elektrolyse van water. Het ontstane waterstofgas kan direct de pijpleiding in en het afvalproduct zuurstof lijkt me ook nog wel bruikbaar. Ongetwijfeld zal er een ombouw van verwarmings- en kooktoestellen moeten plaatsvinden en misschien is het ook nodig het gasleidingnet na te kijken, maar dat kan allemaal voor 2045 klaar zijn ( vraag maar aan een paar oude knarren uit de vorige eeuw ). Je moet er toch niet aan denken dat je de achterste van een warmtenet bent ( ben ik zelf geweest in een flat: nummer 602; bij ons werd het in februari 1967 niet warmer dan 17 graden! ). En die warmtepompen: “Heel Holland zoemt” Driewerf BAH!!!
Hans schreef op 16 juni 2022 om 22:55
Dukenburgers hebben het gevoel dat ze achteraan bungelen in Nijmegen, dat gevoel is ook volledig terecht, het afvoer putje van het college kun je wel stellen, 1 x per vier jaar komen ze langs om zieltjes te winnen en dan verdwijnen ze als sneeuw voor de zon.
Je moet niet onderzoeken maar gewoon vertellen wat er gaat gebeuren en wanneer.
Inge schreef op 17 juni 2022 om 09:47
Door de te nemen maatregelen,lees iedereen van het gas af, moeten de bewoners eerst hun huizen verduurzamen.
Dat betekent: isoleren, vervanging verwarmingstoestel voor een elektrische, vervanging gastoestel voor inductie, aanleg vloerverwarming. Dát is wat weerstand opleverde. De meeste bewoners hebben hier geen geld voor.
En laten we achterstandswijk vervangen door achterstaandwijk.
Maaike schreef op 19 juni 2022 om 13:07
In Dukenburg zijn koophuizen met oudere bewoners. Deze mensen leven van hun, niet geïndexeerd, pensioen en hebben gewoonweg niet het inkomen om dit soort investeringen te doen. Kleine verbeteringen wel, maar het kostenplaatje is een groot probleem. Om Dukenburg nu meteen als achterstandswijk te bestempelen vind ik overdreven. Men kijkt niet voldoende naar de bewoners. Dit is arrogantie van het zuiverste water.
Judith Linders schreef op 17 juni 2022 om 10:52
Wow, wat een eer, er komen onderzoekers van de universiteit naar mijn “achterstandswijk”. En die gaan voor ons opstaan! En ons vertellen waarom energietransitie belangrijk is! Want, als bewoners van achterstandwijken, weten wij dat natuurlijk niet, en als we het al weten zijn we vanzelfsprekend tegen! Wij bungelen immers onderaan de sociaal economische ladder en dus wantrouwen wij de overheid (wat een foutieve redenering!)
Weten jullie uberhaupt wel wat voor mensen er in Zwanenveld wonen?
De bakkers, de timmermannen, de kappers, de vuilnismannen, de dakdekkers. Al die mensen die ’s morgens om 6 uur in hun bestelwagens stappen om een dag hard te gaan werken. Al die mensen die zorgen dat onze economie en maatschappij elke dag weer gewoon kunnen draaien. Dat onze straten niet vervuilen en dat de onderzoekers van deze wereld dagelijks hun boterham kunnen smeren. Natuurlijk zijn er ook mensen die problemen geven. Maar de meeste inwoners zijn fatsoenlijke, hardwerkende mensen. Hen wegzetten als mensen uit een achterstandswijk is vooringenomen, kortzichtig en stigmatiserend. Met zo’n insteek kun je niet verwachten dat mensen met je in gesprek gaan.
Jullie willen opstaan zodat onze problemen eindelijk erkend worden en er iets aan gedaan wordt. Wat paternalistisch. De gemeente, die af en toe aapjes komt kijken, weet echt wel waar mensen uit Zwanenveld tegenaan lopen. Dat komt in onderzoek na onderzoek naar voren. Ze willen er alleen niets aan doen. Dat is het probleem, niet een gebrek aan kennis.
Ik wens jullie veel succes met jullie onderzoek.
Maaike schreef op 19 juni 2022 om 13:11
Bravo, je hebt helemaal gelijk !
Bart schreef op 29 juni 2022 om 11:06
Amen! ik woon er zelf ook sinds afgelopen jaar, als starter op de woningmarkt. Ik kan dit alleen maar onderstrepen.
Achterstandswijk ook, manmanman. En ik begrijp de weerstand ja, want qua budget zit ik hetzelfde als starter. Huis verduurzamen, zonnepanelen, warmtepomp, waar betaal ik dat precies van dan? Subsidie? Een enorm bedrag krijg je voorgeschoteld en de subsidie is er vaak niet, of het scheelt je 15%. Alsnog investeringen van 15000-30000 euro. Ik ken weinig mensen die dat zo hebben liggen (mensen met een modaal inkomen, dus niet mensen in een huis van een miljoen die vooral goed voor zichzelf gezorgd hebben)
Fijn om inderdaad gezien te worden als voetveeg in een “achterstandswijk”. Ik ben zelf chemisch technoloog, qua inkomen nauwelijks beter dan Jan Modaal – dus ik kan het ook niet betalen. Logisch dus, die weerstand. Misschien tijd om achter het bureau vandaan te komen…
Brigitte schreef op 18 juni 2022 om 09:39
Bij het woord ‘achterstandswijk’ heb ik toch echt een ander idee dan wijken met huizen van 5 ton en flats van 2,5 ton. Dit plan verklaart wel mijn exorbitante huurverhoging. (Knap hè, dat ik dat woord ken, als sociaaleconomische achterstander.) De woningbouw zal toch alvast geld bij elkaar moeten harken om in elke huurwoning nieuwe elektra en vloerverwarming aan te leggen. Ga ik de komende 4 jaar wel sparen voor een nieuw fornuis en vloer en verhoging van de maandelijkse kosten.