De Amerikaanse filosoof  Daniel Dennett houdt komende zaterdag een lezing in een uitverkochte Vereeniging. Dennett wordt wel de grootste levende filosoof van dit moment genoemd. Hoogleraar cognitiefilosofie Marc Slors vertelt waarom.

Eigenlijk wel vreemd dat Daniel Dennett zo populair is onder studenten, zegt hoogleraar cognitiefilosofie Marc Slors. Dennett is de tachtig jaar al gepasseerd en zijn standpunt is niet makkelijk in een soundbite te vatten. ‘Maar hij kan geweldig goed schrijven en ontzettend mooi vertellen. Ik vraag me af of iedereen precies begrijpt waar hij het over heeft, maar ik denk dat zijn verhaal enorm tot de verbeelding spreekt. Het is echt heel knap hoe hij op het hoogste academisch niveau dingen zegt en tegelijk een breed publiek aanspreekt. Wat mij betreft is hij de grootste levende filosoof van dit moment.’

In de VS is Dennett omstreden, want weggezet als atheïst en Darwinfundamentalist, maar in Europa is er interesse voor zijn noties over de menselijke geest en vrije wil. Juist in deze tijd is hij populair, nu hersenonderzoek steeds duidelijker laat zien hoe gedrag het product is van ons brein. Maar Dennett stelt dat dat nog niet betekent dat de menselijke geest te reduceren is tot brein. In weerwil van Nederlandse hersenonderzoekers zoals Dick Swaab en Victor Lamme, die stellen dat mensen willoos zijn overgeleverd aan hun brein. En dat de vrije wil niet bestaat.

Slors: ‘Victor Lamme stelt dat de vrije wil niet bestaat omdat hij er geen spoor van kan terugvinden in de hersenen. Dennett zou zeggen: daar moet je ook niet zoeken. Onze wil is een eigenschap van mensen als geheel, niet van een onderdeel daarvan.’

Evolutie
Toch ziet Dennett mensen ook als biologische systemen. Maar dat betekent niet, zegt hij, dat we geen vrije wil hebben. Slors: ‘Natuurlijk zijn we bepaald door onze genen en ons brein, maar die genen, dat brein en dat lichaam zijn wel een totaalpakket dat controle kan hebben over het eigen handelen.’

We zijn geen slaaf van ons brein, stelt Dennett. En ook al vinden we geen vrije wil in het brein, de vrije wil is wel degelijk reëel, zegt Slors met Dennett. Gelukkig maar, want anders zouden we ons juridisch systeem wel overboord kunnen gooien. ‘Dat systeem is gebaseerd op het idee van een vrije wil. Je bent zelf verantwoordelijk voor je daden, want je bent vrij om te beslissen wat je wel en niet doet.’

Opvallend genoeg is Dennett ook populair onder neurowetenschappers, merkt Slors. ‘Ik denk omdat hij neurowetenschappers gereedschap geeft om pal te staan voor hun eigen vakgebied zonder een extreme positie te hoeven innemen zoals Swaab en Lamme dat doen.’ / Martine Zuidweg

Vanavond geeft Marc Slors college over Daniel Dennett in het Collegezalencomplex, van 19.30 tot 21.00 uur. Zaterdagmiddag geeft Dennett een lezing in de Vereeniging en interviewt Marc Slors hem na afloop (die middag is al uitverkocht) en op 11 maart discussiëren Dennett, Dick Swaab en Victor Lamme  met elkaar op een congres in het Philharmonie in Haarlem.