Torenhoge werkdruk en een kleine kans op onderzoeksgeld – aan de universiteit zijn die problemen nog altijd aan de orde van de dag. Is de nieuwe financiering van het kabinet de oplossing? En wat is de universiteit zelf van plan? Rector Han van Krieken legt het uit.

Een wetenschapper die niet houdt van onderzoeksvoorstellen schrijven? Rector van de Radboud Universiteit Han van Krieken kan zich er niks bij voorstellen. ‘Het is puzzelen: hoe moet ik deze vraag oplossen, en wat hebben anderen eigenlijk al gedaan? Het zou mij verbazen, wetenschappers die daar niet van houden.’ Maar, zegt de rector, dan moet het wel een voorstel zijn waar de wetenschapper echt in geïnteresseerd is. En er moet een redelijke kans zijn om het geld daadwerkelijk binnen te slepen.

Dat is waar het in het huidige systeem misgaat, vindt hij. ‘We komen uit een tijd waarin we eigenlijk van iedereen alsmaar verwachtten dat ze beurzen aanvroegen. Daar moeten we vanaf.’ Van Krieken ziet wel wat in de oplossing die NWO-baas Marcel Levi onlangs voorstelde. Als universiteiten de werkdruk en aanvraagdruk willen verlagen, zei Levi in mei, kunnen ze ervoor kiezen om alleen het beste onderzoek naar NWO te sturen.

Interne selectie

Het Nijmeegse Vidi-beleid laat volgens Van Krieken zien dat het goed kan uitpakken om minder aanvragen in te dienen. ‘We hadden eerst een slagingspercentage tussen de 10 en 15 procent. Op een gegeven moment hebben we gezegd: iedereen die genoeg kwaliteiten heeft om een Vidi-beurs aan te vragen, krijgt al tijdens de aanvraag een vaste baan. Daardoor zijn we veel scherper gaan kijken wie zo’n beurs kon aanvragen en wanneer. Het resultaat: we dienden minder aanvragen in, maar het aantal geslaagde aanvragen steeg juist. Dus mijn pleidooi is dat wij als universiteiten veel scherper moeten nadenken wie wanneer een beurs aanvraagt.’

‘Ik wil geen interne competitie organiseren, maar beslissingen nemen in het kader van loopbaanbegeleiding’

De vraag is hoe die selectie vorm moet krijgen. Als de universiteit interne competitierondes organiseert om te bepalen welke voorstellen geschikt zijn voor NWO, wordt de aanvraagdruk enkel verplaatst. Van Krieken is daarom geen voorstander van interne competitie. ‘Ik zou die beslissingen nemen in het kader van loopbaanbegeleiding. Je moet kijken naar het ontwikkelingsperspectief van het individu: voor wie is het de moeite waard om in 2023 een aanvraag in te dienen?’

Concrete plannen over het hoe en wat van die selectie, zijn nog in de maak. ‘Dat is onderdeel van het plan dat we maken met het oog op Erkennen en Waarderen, waarvan we hopen dat het er in september is.’

Zekerheid

Van Krieken verwacht niet dat interne selectie voldoende zal zijn om de aanvraag- en werkdruk te verlagen. ‘Ons Vidi-beleid werkte wel, maar het is nog niet genoeg,’ zegt hij. ‘Wat op korte termijn succesvoller zal zijn is dat we starters- en stimuleringsbeurzen kunnen gaan uitreiken (met de nieuwe financiering van het kabinet, red.). Daar hebben we ook voor gepleit: een universitair docent die wordt aangesteld, krijgt straks over het algemeen een startersbeurs. Ja, daar ben ik wel blij mee. Een deel van de problematiek die we met z’n allen ervaren, kunnen we daar wel mee oplossen.’

Wat er verder op de agenda staat om de werkdruk te verlagen? Volgens Van Krieken is het vooral belangrijk dat jonge mensen aan het begin van hun carrière op tijd de zekerheid krijgen die ze verdienen. ‘Dus eerder vaste banen. Daar zijn we al mee bezig en dat moeten we doorzetten, dat vind ik een hele belangrijke.’

Loten

Ook voor NWO is er een rol weggelegd, denkt Van Krieken. ‘Beursaanvragen moeten soms wel veertig pagina’s tellen. Ik heb Marcel Levi weleens meegegeven dat je moet zorgen dat die aanvragen echt over de kern van het onderzoek gaan. Een heel concreet voorbeeld: alle onderzoekers moeten in hun voorstel een paragraaf schrijven over diversiteit. Natuurlijk is dat belangrijk, daar zijn we het allemaal over eens. Maar je kan ook zeggen: laat de universiteiten daarvoor zorgen, want een onderzoeker kan daar in z’n eentje niet veel voor doen. Dat scheelt weer een paragraaf.’

‘Loten zit voor een deel van de aanvragen helemaal niet ver af van de dagelijkse praktijk’

De rector ziet ook wel iets in het voorstel om het systeem drastischer om te gooien en onderzoeksgeld voortaan te verloten. Dat idee doet al jaren de ronde. Sommige wetenschappers stellen dat het niet mogelijk is om een objectief onderscheid te maken tussen onderzoeksvoorstellen die in principe allemaal van hoog niveau zijn. Loten zou volgens hen eerlijker zijn.

‘Ik heb zelf twee keer in de wetenschappelijke raad van het kankeronderzoek gezeten, het KWF,’ zegt Van Krieken. ‘Eigenlijk vindt iedereen in zo’n jury altijd dat een bepaald percentage voorstellen bij de absolute top hoort, dat een ander percentage echt niet goed is, en dat de verschillen tussen de overige voorstellen helemaal niet zo groot zijn. Ik kan me best voorstellen dat je zegt: in die tussencategorie gaan we loten.’ Zo’n radicaal idee is dat niet, vindt Van Krieken. ‘Ik denk dat loten helemaal niet ver af zit van de dagelijkse praktijk.’

Dat geldt wel maar voor een deel van de aanvragen, benadrukt hij. Daarom zouden we de competitie volgens hem nooit helemaal moeten afschaffen. ‘Ik zou NWO niet uit het systeem willen halen, die heeft ervoor gezorgd dat het Nederlandse onderzoek een hoge kwaliteit heeft. Als je die competitie loslaat, kan de kwaliteit verwateren.’