Er duiken wonderlijke vissen op, steeds als biologen afreizen naar de diepzee. Het onderzoek naar het leven daar is in een pril stadium. Maar de industrie heeft de diepzee nu ook ontdekt. Bioloog Erik Dücker ziet het met lede ogen aan. Hij pleit voor betere regelgeving.  

Bioloog Erik Dücker vroeg zich af waarom zijn vakgenoten zo weinig aandacht hebben voor de diepzee. ‘Terwijl dat toch driekwart van de biosfeer omvat’. Hij dook voor zijn promotieonderzoek in de geschiedenis van de diepzeebiologie en zag pioniers die met kilometers touw een hele dag bezig waren om één net diepzeedieren boven te halen. Maar ook: weinig activiteit van de kant van de biologen. ‘Over de bovenste laag van de zee hebben we veel kennis vanwege de visserij. Ook over de bodem weten we het een en ander, omdat het nog vrij makkelijk te onderzoeken is; je laat apparatuur zakken en landen op de bodem. Maar de laag die ertussen zit hebben we overgeslagen. Ik denk dat dat een grote bias is in ons begrip van de natuur.’

De omstandigheden in de diepzee zijn heel anders dan mensen zijn gewend. Er is geen licht, het is er koud, er leven weinig soorten. ‘Door die aparte omstandigheden evolueert het leven anders.’ Zo is er in de diepzee een worm gevonden (Alvinella pompejana, ook wel Pompeiiworn genoemd) die bij een temperatuur van 100 graden Celsius rustig door zwemt. ‘Dat worpje heeft biomoleculen in een superstabiele variant. Hetzelfde molecuul is bij patiënten met de ziekte ALS juist heel onstabiel. Dus door die biomoleculen te bestuderen, kunnen onderzoekers wellicht meer inzicht krijgen in mogelijke behandelingen van ALS.’

Schade
Voor de bestrijding van kanker zijn uit de diepzee al biomoleculen gehaald. ‘De organismen daar hebben eigenschappen die wij niet hebben. Ze beschikken bijvoorbeeld over stoffen die de groei van kankercellen kunnen remmen, maar gezonde cellen met rust laten.’
Toch is dit soort toegepast onderzoek niet wat Dücker graag ziet. Althans niet op dit moment. ‘We moeten eerst zorgen dat we de diepzee beter in kaart brengen. Als je zonder goede kennis naar beneden gaat, kun je schade veroorzaken waar je je in eerste instantie niet van bewust bent, maar die later grote gevolgen kan hebben.’

Dücker pleit voor betere regelgeving  om de diepzee te beschermen. Zeker nu ook industrieën het gebied aan het verkennen zijn om er mijnbouw te plegen. Ze willen ‘manganeesknollen’ oogsten op de bodem, miljoenen jaren oude stenen die waardevolle metalen bevatten, bruikbaar voor de productie van elektronica als iPhones. Nu zijn die metalen alleen te vinden in China, die het tegen hoge prijzen exporteert.

Dan is er ook olie in de diepzee, mineralen en biologische grondstoffen. ‘We maken steeds vaker de gang naar de diepzee. Maar we hebben niet de kennis om dat op een duurzame manier te doen.’ Vanwege al die potentie is een duidelijk beleid een vereiste, vindt Dücker.
Het Wereld Natuur Fonds doet zijn best om van diepzeegebieden beschermd gebied te maken, maar dat is pas bij een handjevol gebieden gelukt. / Martine Zuidweg

Erik Dücker promoveert op 23 september om 10.30 uur in de Aula.