In de zomer worstelt een grote groep studenten traditiegetrouw met de afstudeerscriptie. Intussen neemt de kritiek op de scriptie als toetsingsmethode toe.

Een opvallende kop in de Volkskrant eerder deze maand. “Universiteiten, verlos studenten van die onmogelijke scriptie”. Nico Keuning, docent aan de Hogeschool van Amsterdam, schreef: “De scriptie leidt tot extra werkdruk, frustratie, onnodige kosten en studievertraging.”

De kritiek op scripties staat niet op zichzelf. Eerder klaagde oud-universitair docent in Groningen Eelco Runia over de ‘genadezesjes’ die werden uitgedeeld om studenten die falen bij de scriptie toch aan een diploma te helpen. Ook betalen studenten steeds vaker commerciële adviesbureaus voor scriptiehulp. Deze bureaus zijn niet voor iedereen even gemakkelijk te betalen en werken daarmee ongelijkheid in de hand. Heeft de scriptie als toetsingsmethode haar beste tijd gehad?

Goede toets

Roel Schouteten, die in Nijmegen de bachelorscriptie van de opleiding bedrijfskunde coördineert, denkt niet dat de scriptie snel zal verdwijnen. ‘Het is een goede toets van kennis en vaardigheden die horen bij een wetenschappelijke opleiding’, zegt hij. ‘Ik spreek vanuit bedrijfskunde. De meeste van onze studenten gaan die onderzoeksvaardigheden later nog vaak nodig hebben.’

Odin Dekkers, coördinator van de bachelor- en masterscripties bij Engelse Taal & Cultuur, twijfelt evenmin aan de waarde van de scriptie als toetsvorm. De alternatieven die Nico Keuning in zijn opinieartikel voorstelde, debatten of presentaties, noemt Dekkers ’buitengewoon suf’. ‘Wat ben je dan aan het toetsen? Inhoudelijke kennis, of iemands debatkwaliteiten?’

Maar, zeggen Schouteten en Dekkers, de scriptie kampt wel met problemen. Dekkers ziet veel studenten worstelen, met name de – toenemende aantallen – studenten met mentale problemen. En Schouteten zegt zich te herkennen in het beeld van genadezesjes. ‘Ik denk dat het wel eens gebeurt. Maar de meeste collega’s hebben de lat heel hoog liggen.’ Het komt vaker voor dat studenten bij speciale persoonlijke omstandigheden in aanmerking komen voor een extra inleverkans, zegt Schouteten. Zo halen studenten die moeite hebben met de scriptie vaak alsnog hun diploma.

De Radboud Universiteit beschikt bovendien over het Writing Lab, waar studenten gratis extra begeleiding kunnen krijgen. Voor Nijmeegse studenten is een commercieel scriptiebureau daarom niet nodig, zegt Schouteten.

Symptoombestrijding

In het bachelorcurriculum van bedrijfskunde zijn in de laatste jaren maatregelen genomen om studenten beter voor te bereiden op de scriptie.  Zo zijn elk jaar projectvakken ingericht, waarin studenten ook op hun schrijfvaardigheid worden getoetst. En Dekkers sluit met zijn studenten steeds vaker een scriptiecontract af. ‘Daarin zetten we zaken als de voorwaarden voor het behalen van de scriptie, het aantal begeleidingsgesprekken en de omgang met feedback zwart op wit’, aldus Dekkers.

‘De meerderheid van de studenten leert niet zoveel van de scriptie’

Jan Bransen ziet weinig heil in dergelijke maatregelen. De hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen zegt dat de problemen rond de scriptie een symptoom zijn van een groter probleem. ‘Als het aan mij ligt, moet 90 procent van de studenten sowieso niet meer op de universiteit zitten’, aldus Bransen, die dit jaar in zijn boek Gevormd of vervormd scherpe kritiek uitte op het huidige academisch onderwijs. ‘De meerderheid van de studenten leert niet zoveel van de scriptie. Die wil vooral gewoon een baan, en zo’n zelfstandig onderdeel aan het eind van je studie is dan een hobbel.’

De scriptiebegeleider zit klem

Genadezesjes worden gedurende de hele opleiding gegeven, benadrukt Bransen. Vervolgens zit de scriptiebegeleider aan het eind van de studie klem. Want een student op het einde van de studie nog laten zakken, is duur. Bransen: ‘Je moet al veel vroeger in de opleiding de guts hebben om een streep te trekken.’

Voor de 10 procent studenten die volgens Bransen wél op de universiteit thuishoort, is de scriptie het beste toetsmiddel, zegt hij. ‘Sterker nog: ik ben tegen alle andere toetsvormen­, zoals tentamens. Die zijn niets anders dan een domme manier van feedback geven.’