Burgerwetenschappers worden ingezet om gegevens van een satelliet te analyseren die rondt de zon zweeft. Coördinator van deze Solar Radio Burst Tracker is promovenda Katerina Pesini. ‘Dit geeft je de kans om even astrofysicus te zijn.’

Om meer te weten te komen over de rol die de zon speelt in ons heelal en de invloed die dat heeft op het ruimteweer, onderzoeken astrofysici de activiteit van de zon. Uitbarstingen op de zon kunnen van invloed zijn op de werking van satellieten, gps en radiogolven. Radboud-promovenda Katerina Pesini onderzoekt specifiek de radiostraling die bij zonne-uitbarstingen vrijkomt.

Meer informatie over het fenomeen helpt astrofysici de uitbarstingen op de zon en de gevolgen van zonnevlammen te voorspellen. De radiostraling die dagelijks door de zon wordt gegenereerd, wordt opgepikt door Solar Orbiter. Dat is een van de observatiesatellieten die rond de zon cirkelen. Die registreert de radiogolven die gepaard gaan met de deeltjes die door de zon de ruimte in worden geschoten.

Van de verschillende uitbarstingen op de zon komen de zogenaamde type III-uitbarstingen het meest voor. Die worden in de radiogolven die de Solar Orbiter registreert weergegeven als een soort van hockeystickfiguur.

Citizen Science

Met vijf jaar aan data levert de Solar Orbiter zo’n 15.000 foto’s van dit soort uitbarstingen. Katerina Pesini bestudeert ze voor haar promotieproject, maar kan niet alle foto’s zelf bestuderen. Vandaar dat iedereen wordt gevraagd mee te werken aan het citizen science (burgerwetenschap) project Solar Radio Burst Tracker. Met die kennis kunnen computers worden getraind de type III uitbarstingen automatisch te herkennen.

Haar promotieonderzoek doet Pesini bij het Observatorium van Parijs en de Radboud Universiteit. Vanuit Parijs vertelt ze waarom ze de hulp van burgerwetenschappers zoekt. ‘Mijn onderzoek is er ten eerste op gericht om meer te weten te komen over het verband tussen de type III-uitbarstingen en zonnevlammen, dat geeft ons meer informatie over waarom de buitenste laag van de zon veel warmer is dan de oppervlakte. Ten tweede wil ik meer weten over de variaties binnen de type III-uitbarstingen in een zonnecyclus van elf jaar.’

Zijn die zonnevlammen en bijbehorende straling eigenlijk gevaarlijk voor de aarde?

‘Meestal niet, maar het kan zijn dat een grote zonnevlam recht naar de aarde wordt geschoten. Dat heeft in september 1859 wel voor grote problemen gezorgd met het telegraafverkeer. Dat heet nu het Carrington Event. Als dat ooit weer zou gebeuren, zou dat grote gevolgen hebben voor onze communicatiemiddelen.’

Voor welke data zoek je hulp?

‘De Solar Orbiter heeft tussen 2020 en 2025 informatie verzameld. Als we met burgerwetenschappers die foto’s kunnen analyseren, dan hebben we de mogelijkheid de computer te trainen om in een paar uur te doen waar vrijwilligers weken over doen. Dan kunnen we burgers ook oudere data van een andere satelliet laten bestuderen zodat we informatie krijgen over de volledige zonnecyclus van elf jaar.’

Als je op de site kijkt van het project dan zijn de grote uitbarstingen die zo’n hockeystickfiguur opleveren erg duidelijk, maar je wil dat de vrijwilligers ook de kleinere uitbarstingen omcirkelen. Is dat niet te moeilijk?

‘Het hoeft niet perfect te zijn. Er staat een duidelijke tutorial op de site en je kunt overleggen over wat je ziet met de wetenschappers. Iedere foto wordt door acht mensen bekeken. Daarnaast werken we in het controleren van de gegevens, het post processing plan, met een mate van onzekerheid. We claimen niet dat alle gegevens compleet correct zijn, maar met de hoeveelheid gegevens komen we wel een heel eind verder.’

Hoe haal je mensen over om vrijwilliger te worden?

‘Als ik vertel over mijn werk op feestjes, reageren mensen vaak dat het ze gaaf lijkt astrofysicus te zijn. Door dit project kun je eventjes astrofysicus zijn. Je draagt actief bij aan de wetenschap. Met de vrijwilligers bespreken we online ook geregeld de meest bijzondere ontdekkingen.’

Daarnaast betrek je burgers bij de wetenschap.

‘Dat is voor mij ook belangrijk. Wetenschap zou niet ver van de mensen af moeten staan, maar juist dichtbij. Het platform waarop dit project staat, zooniverse, biedt nog veel meer projecten om aan mee te werken. Van onderzoek naar zwarte gaten tot het ontdekken van spechten.’

Meewerken aan Solar Burst Radio Tracker kan via deze website.