Met een hersenscan kun je voorspellen welke ouderen grotere kans hebben op dementie, blijkt uit onderzoek van Inge van Uden. Nu nog een medicijn om de ziekte te stoppen.

Een test om te voorspellen welke ouderen een verhoogd risico hebben op dementie. En dan gelijk een medicijn geven om die dementie de kop in te drukken. Hoe mooi zou dat zijn?
Arts-onderzoeker Inge van Uden van de afdeling Neurologie volgde in haar promotieonderzoek vijf jaar lang vijfhonderd ouderen tussen de 50 en 85 jaar. Allemaal mensen met een slechte doorbloeding in de hersenen. Deze groep heeft meer kans om dementie te ontwikkelen dan mensen met normaal functionerende bloedvaten in hun brein. Bij aanvang van de studie had nog geen van de deelnemers last van dementie. In de vijf jaar daarop ontwikkelde zo’n 10 procent van de proefpersonen dementie.

Geheugen
Van Uden ontdekte dat de groep die dementie kreeg, in de gemaakte hersenscan aan het begin van de studie een ander beeld vertoonde. Ze hadden minder witte hersenstof in het brein en een kleine hippocampus, het deel van het brein dat belangrijk is voor het geheugen. Patiënten met deze twee kenmerken bleken 50 procent meer kans te hebben om dement te worden. Bij patiënten van wie de hippocampus nog goed van formaat was, maar waarvan de kwaliteit van de verbindingen binnen in de hippocampus laag was, bleek het risico op dementie zelf twee tot drie keer hoger.

‘Als hersencellen eenmaal kapot zijn, krijg je ze niet meer terug’

Je kunt met hersenscans (MRI) dus voorspellen welke ouderen een hoger risico hebben op dementie, concludeert Van Uden. In de praktijk wordt zo’n hersenscan nu alleen gebruikt om te bepalen wat de schade is bij een patiënt die al dementie heeft. ‘Maar dan ben je natuurlijk erg laat. Als hersencellen eenmaal kapot zijn, krijg je ze niet meer terug.’ Of de scan ook een goede voorspeller is voor andere typen dementie zoals de ziekte van Alzheimer weet Van Uden niet. ‘Daar moet ik een slag om de arm houden. Dat moet eerst worden onderzocht.’

Ongerust
In Nederland hebben een kleine 180.000 patiënten dementie. De ziekte komt vooral bij ouderen voor: een derde van de 85-plussers heeft dementie. Een medicijn dat de ziekte kan stoppen bestaat nog niet. ‘Het zou natuurlijk ideaal zijn als we een geneesmiddel zouden hebben waarmee we het proces kunnen remmen. Dan zouden we dat in een vroeg stadium kunnen geven aan mensen die een grote kans hebben om dementie te ontwikkelen.’ Hoe lang dat medicijn nog op zich laat wachten, is ook voor artsen een grote vraag. Van Uden wijst op een uitspraak van de Amsterdamse neuroloog Philips Scheltens waarin hij voorspelt dat zo’n medicijn er over vijf jaar is. Van Uden: ‘Dat zou heel mooi zijn.’

Gezonde mensen screenen op dementie met een vroege MRI-scan is voorlopig geen optie, vindt ze. ‘Als je geen behandeling hebt, maak je mensen nodeloos ongerust.’

Van Uden promoveert vandaag om 12.30 uur in de Aula op haar onderzoek.