Hersenwetenschappers van het Donders Instituut laten op vrijdag 16 maart, op hun open dag, zien hoe zij iemands gedachten kunnen lezen. BNN-presentator Filemon Wesselink helpt hen daarbij.

Janneke Jehee doet binnen het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit onderzoek naar visuele perceptie. Zij leidt vrijdag samen met haar collega-hersenonderzoeker Laura Menenti het gedachtenleesexperiment; BNN-presentator Filemon Wesselink praat de boel aan elkaar.
‘We schuiven een proefpersoon in een fMRI-scanner en vragen hem om een moeilijke som op te lossen, of te bedenken hoe hij door de supermarkt of zijn oude school of zo loopt, of om een beweging in te beelden. Het publiek mag bedenken waar de proefpersoon rond moet lopen en wat voor beweging hij moet maken. Terwijl hij daaraan denkt, zie je een bepaald gebiedje in de hersenen oplichten. En zo kunnen we laten zien waaraan hij denkt. Want moeilijke sommen, daar is het voorste deel van je hersenen actief mee bezig. Bewegen of de weg zoeken, daar zijn andere delen van de hersenen druk mee.’

Steeds preciezer
Hoe de proefpersoon zich voelt als hij aan zijn oude school denkt en of hij nou aan voetbal of aan tennis denkt, dat kunnen de hersenonderzoekers niet zien. ‘Het is een heel grof experiment, maar ik laat ook filmpjes zien die duidelijk maken hoe we, als de hersenpatronen die we registreren ingewikkelder worden, een computer kunnen trainen om die patronen steeds preciezer in kaart te brengen. Zodat je dan niet alleen meer kunt zeggen: dit hersenpatroon maakt duidelijk dát hij naar iets kijkt, maar ook of hij naar een gezicht kijkt of naar een omgeving met veel bomen. Wiens gezicht en wat voor bomen, dat lukt nog niet.’

Blind en toch zien
Het gedachtenleesexperiment is vooral leuk, maar er zit serieuze wetenschap achter. ‘Hoe dingen gerepresenteerd worden in de hersenen, dat onderzoeken we allereerst omdat we willen weten hoe het werkt. En als je dat weet, kun je proberen om algoritmes te ontwerpen waardoor je bijvoorbeeld een robotarm kunt trainen om te doen waaraan jij denkt. Je kunt zelfs denken aan de mogelijkheid, maar dat is toekomstmuziek, dat je de hersenen van iemand die blind is zó kunt prikkelen dat hij toch weer ziet. Zonder zijn ogen, maar wel in zijn hersenen.’ / Anja van Kessel