Het Latijnse gebed, dat aan het begin van promoties, oraties en op de dies wordt uitgesproken, wordt voortaan op een andere manier aangekondigd. Van afschaffing is geen sprake, zegt rector Han van Krieken: ‘We willen deze traditie graag handhaven aan de Radboud Universiteit.'

Sinds 1 januari zien academische plechtigheden in Nijmegen er formeel ietsje anders uit. Voortaan zegt de rector magnificus aan het begin van een promotie, oratie of dies niet langer de plechtigheid te openen ‘met een gebed’. In plaats daarvan zegt hij: ‘met de woorden’. Wat daarna volgt, is nog altijd het Latijnse gebed ‘Spiritus Sancti gratia illuminet sensus et corda nostra’, wat zoveel betekent als ‘Moge de Heilige Geest ons verstand en ons hart verlichten.’

Een subtiele wijziging, waarvan het de bedoeling was dat deze pas werd doorgevoerd na afronding van het lopende identiteitstraject. Door een misverstand werd de regel, die nog niet is aangepast in het promotiereglement, al eerder van kracht.

‘De subtiele aanpassing’, vertelt rector Han van Krieken, ‘betekent dat we de woorden, die al zo lang worden uitgesproken door rectoren van onze universiteit, niet als een gemeenschappelijk gebed uitspreken. Maar mensen die vanuit hun overtuiging of religie de woorden als gebed ervaren kunnen daarna nog steeds “Amen” zeggen.’

‘Traditie handhaven’

Reden voor de verandering, vertelt Van Krieken, is dat sommige promovendi liever geen gebed willen bij academische plechtigheden. Was het dan geen optie om promovendi en hoogleraren voortaan zelf te laten kiezen of ze hun academische plechtigheid wel of niet willen openen met een gebed? Die optie, aldus de rector, is besproken in het college van decanen, dat over dergelijke wijzigingen gaat. ‘Net als de optie om helemaal te stoppen met het gebed. Maar we kwamen redelijk snel tot de conclusie dat we deze traditie willen handhaven aan de Radboud Universiteit.’

De tekst van het gebed aanpassen, zoals onlangs aan de Vrije Universiteit in Amsterdam gebeurde, is dan weer niet overwogen. ‘Je kunt er lang over discussiëren of dit de allerbeste tekst is’, zegt Van Krieken. ‘Maar die traditie en het ritueel willen we graag bewaren.’

Is de verandering dan niet zo klein dat veel mensen zich zullen afvragen of er daadwerkelijk iets veranderd is? ‘Voor ons is het meer een verduidelijking dan een principiële verandering’, aldus de rector.

In naam des Heren

Het promotiereglement is overigens nog op een tweede manier gewijzigd. Promotoren die een bul uitreiken deden dat tot voor kort met de formule “In naam des Heren, uit kracht van de bevoegdheid op grond van de wet aan het college voor promoties toegekend, verklaar ik u bij deze […] te bevorderen tot doctor aan de Radboud Universiteit.” Sinds begin dit jaar wordt de formule ‘In naam des Heren’ niet langer uitgesproken.

‘De vermenging van geloof en wet vond het college van decanen niet passend’

‘Dat vind ik persoonlijk een grotere verandering’, aldus Van Krieken. ‘Ik heb het altijd vreemd gevonden dat een wettelijk diploma, dat gebaseerd is op wetenschap, in naam des Heren wordt uitgereikt. De vermenging van geloof en wet vond het college van decanen niet passend.’

De Latijnse woorden ter afsluiting van plechtigheden (‘Gratias tibi agimus, omnipotens Deus, pro omnibus beneficiis tuis. Qui vivis et regnas per omnia saecula Saeculorum’, in het Nederlands ‘Almachtige God, wij danken U voor Uw weldaden, U, die leeft en heerst in de eeuwen der eeuwen’) blijven behouden, ook hier met de aangepaste aankondiging.

Katholiek of niet?

Of deze aanpassingen betekenen dat de Radboud Universiteit weer een stapje verder afstand doet van de katholieke kerk, wil Van Krieken niet gezegd hebben. ‘Ik zie het meer als een verduidelijking dan als een verandering van het ritueel.’

‘We hebben geen juridische band meer met de Rooms-Katholieke Kerk, maar we blijven verbonden met de traditie’

In november liet het Vaticaan weten de Nijmeegse universiteit nog altijd te zien als een katholieke instelling. Een universiteitswoordvoerder wilde destijds geen rechtstreeks antwoord geven op de vraag of de Radboud Universiteit zichzelf daarmee ook opnieuw katholiek vond. De reden daarvoor, zegt Van Krieken, is dat het antwoord op die vraag niet eenduidig is. ‘Dat maakt ook onderdeel uit van de dialoog. De meeste mensen verbinden katholiek zijn met de Rooms-Katholieke Kerk. Het is helder dat die juridische band met de Rooms-Katholieke Kerk er niet meer is’, zegt hij. ‘Maar wij blijven verbonden met de traditie.’

De rector haalt een tekst van de Vlaamse theoloog Edward Schillebeeckx (1914-2009) aan over het woord ‘katholiek’, dat voor verschillende mensen verschillende betekenissen heeft. ‘Voor de Radboud Universiteit betekent het dat we katholieke waarden zoals rentmeesterschap, subsidiariteit en sociaal-maatschappelijk denken onderdeel maken van onze identiteit, ook al hebben we in onze statuten geen verbinding meer met de Kerk.’