Alle toga’s van Nijmeegse hoogleraren worden op maat gemaakt. Een trend is de gepersonaliseerde voering. Wenst een prof het logo van Queen aan de binnenkant? Togamaker Herbert Karthaus draait er zijn hand niet voor om.

Oh, die kappa van Angela Merkel! Herbert Karthaus schiet nog steeds in een kramp als hij er foto’s van ziet. De rode doek om haar schouders die ze kreeg omgehangen tijdens de uitreiking van haar eredoctoraat in 2014 was in zijn atelier Da Vince gemaakt. Met liefde en precisie. Maar wat gebeurde er?

‘Van de beveiliging mocht ze de kappa niet sluiten. Dat zou een risico kunnen zijn, als iemand haar van achteren zou grijpen bijvoorbeeld. Maar dat was ons niet verteld. Wij hadden er zoals gebruikelijk een haakje en een oogje aan gemaakt. Als je dat sluit, hangt het zware borduursel met het logo van de Radboud Universiteit precies recht.’

Karthaus pakt een kappa van een kleerhanger om te laten zien wat hij bedoelt. Sierlijk afgewerkte kraag, stevig borduursel… Zijn ogen glimmen. Pure symmetrie! Vervolgens laat hij een krantenfoto zien van de voormalige bondskanselier met het kleed om haar schouders. Het ziet eruit of ze ermee tegen de wind in is gefietst.

‘Zo slordig! Als ze ons dat nou even hadden gezegd, had ik een subtiele, onzichtbare klittenbandsluiting gemaakt die meteen los zou laten als iemand aan de kraag zou trekken.’

Goed. Eerst koffie. Karthaus bedaart. Want hij heeft eigenlijk heel leuk werk. De kappa van Merkel was een incident. En hopelijk heeft ze hem thuis voor de spiegel nog eens omgehangen met de sluiting dicht zodat ze zelf kon zien hoe mooi hij was gemaakt. Het overgrote deel van de kostuums die zijn bedrijf verlaten, zijn toga’s. Voor de Radboud Universiteit alleen al verzorgde hij er honderden. Hij kent de maten van alle hoogleraren, omdat hij ze stuk voor stuk heeft opgemeten. Bij hen thuis, in de Aula op de universiteitscampus of hier in zijn atelier in Sint Agatha (vlakbij Cuijk).

‘Het naaiwerk doe ik niet zelf, daar hebben we coupeuses voor. Zij hebben allemaal een couture-achtergrond, het is heel gespecialiseerd werk.’

Tien centimeter

Geen enkele toga is hetzelfde. Vanzelfsprekend omdat ze allemaal op maat worden gemaakt, maar ook al omdat alle universiteiten een eigen model hanteren. Twente heeft gekmakend veel plooien aan de achterzijde, Utrecht verschillende kleuren strepen over de manchetten die refereren aan de betreffende faculteit, Nijmegen franjes op de mouwen en aan de voorzijde een rode bies.

Dat rode lint is in geen enkele winkel te koop, dat moet speciaal worden gemaakt. Kleurcode Pantone 1805C. En dan in een specifieke matheid die in samenspraak met een ontwerpbureau is bepaald.

Voor het uiterlijk van toga’s bestaan strenge instructies. Niet alleen hoogleraren dragen ze, maar ook bijvoorbeeld advocaten en Officieren van Justitie. Karthaus spreidt wat papieren op tafel: het ‘togabesluit’ van het Ministerie van Justitie uit 1997, ondertekend door toenmalig minister Winnie Sorgdrager. Voor het ‘ambtskostuum’ geldt onder meer dat ‘de onderkant der mouwen omslagen heeft ter breedte van 20 centimeter’, aldus het voorschrift. Daarnaast moet het kleed ongeveer 10 centimeter boven de grond hangen.

‘Met het woordje ongeveer ben ik altijd heel blij’, zegt Karthaus lachend. ‘Dat betekent dat ik wat speling heb.’

Togadragers hannesen vaak met hun outfit als ze moeten traplopen. Een toga die net wat hoger hangt, scheelt ongelukken omdat je er dan minder snel over struikelt.

Ook de toga’s van de Radboud Universiteit eindigen zo’n tien centimeter boven de grond. Ze worden gemaakt volgens een vast patroon, waar niet van af te wijken valt. Al is de rode bies pas later aan het ontwerp toegevoegd, en kreeg Karthaus een paar jaar geleden van de pedel de vrijheid om een aangepaste signatuur voor vrouwen te bedenken.

‘Er kwamen steeds meer vrouwelijke hoogleraren. De oude snit heeft een vrij diepe hals. Geen probleem als je daar een overhemd onder draagt, maar bij dames oogt het vaak wat bloot. Dus heb ik een model gemaakt met een Máxima-kraag.’

Daarmee bedoelt hij een kraag die doorloopt tot aan de hals. De draagster heeft minder inkijk. En hij voegde coupenaden toe aan het ontwerp, ‘zodat de toga mooier valt op het vrouwenlichaam’.

Een nieuwe trend waar de togamaker heel enthousiast van wordt, is het personaliseren van binnenvoeringen. Hoogleraren kunnen een kleur kiezen die ze mooi vinden, of ze gaan een stapje verder en laten een stof bedrukken met een print die bij ze past. Denk aan de tekst van het wetboek voor een jurist.

‘Iemand die een kindje was verloren, wilde een persoonlijke herinnering op de voering drukken. En er was een hoogleraar doventaal die allemaal gebaren op de stof liet printen.’

Karthaus scrollt door de afbeeldingen op zijn telefoon. Een toga met dwarsdoorsnedes van organen aan de binnenzijde komt voorbij (van een patholoog), en eentje met het Queen-logo. De geavanceerde drukmachine kan alles maken. Vaak kiezen hoogleraren ervoor hun baret op dezelfde manier van binnen te versieren. ‘Zo’n persoonlijke touch kan van grote emotionele waarde zijn.’

En voor de die hard vegans in het hooglerarencorps bedacht hij een diervriendelijk materiaal dat de leren binnenrand van het hoofddeksel vervangt.

Arjen Lubach

Tot vijftien jaar geleden werden de toga’s van de Radboud Universiteit gemaakt door het bekende atelier Stadelmaier. In een pittoresk kerkje in Berg en Dal naaiden de kleermakers onder meer priestergewaden die naar Rome gingen. Eigenaar Aart Stadelmaier werd door de toenmalige paus ‘de Hugo Boss van de liturgische kazuifels’ genoemd. Herbert Karthaus, telg uit een textielfamilie, produceerde destijds in opdracht van dit bedrijf. Sinds het faillissement van Stadelmaier heeft hij rechtstreeks contact met universiteiten.

‘Een van de leukste opdrachten was een heel klein togaatje’

In Nederland zijn maar een stuk of vier ateliers waar academische toga’s worden gemaakt, dus de spoeling is dun. Over werk heeft Karthaus niet te klagen. De uitbreiding van het ius promovendi (ook niet-hoogleraren mogen bij een promotie een toga dragen) komt zijn business ten goede.

‘Maar een van de leukste opdrachten die ik heb gehad, is toch wel een heel klein togaatje voor de Nijmeegse rechtenfaculteit’, vertelt hij. Van die kindertoga hangt een aantal exemplaren op de universiteit. Ze worden gebruikt als er kinderen op bezoek komen of als de juristen naar scholen gaan.

En voor hoogleraren die moeten reizen met hun toga of hem op de fiets vervoeren, bedacht hij zelf een tas. Op de grond in het atelier demonstreert hij – ‘Huup, Huup, Barbatruc’ – het vernuftige ontwerp: een soort kledingzak waar de gebruiker de toga kreukloos in kan vouwen. Oprollen, dichtmaken en om de schouder hangen. ‘De laptop past precies in het voorvakje.’

Afgelopen zomer kreeg Arjen Lubach een eredoctoraat van de Open Universiteit. De zwarte kappa in de vorm van een sjerp die daarbij hoorde, werd in het atelier van Herbert Karthaus gemaakt. ‘Toch leuk om naar te kijken’, zegt hij als hij een YouTube-filmpje van die ceremonie heeft opgesnord. Nee, hij was er niet zelf bij, maar het stelt hem tevreden te zien dat de tv-presentator zijn kappa keurig draagt. Geen slordigheden zoals bij Angela Merkel.