Duurzaam leven. Hoe doe je dat? Die vraag stond gisteravond centraal in een workshop van Radboud Reflects. ‘Ik neem altijd een waszakje voor BH’s mee naar de supermarkt. Veel bewuster dan plastic, prima om fruit in te doen.’

‘Vroeger zag ik mijn prullenbak als een soort zwart gat, tot ik mij besefte dat je afval niet kwijtraakt door het weg te gooien: het blijft ergens op aarde rondzwerven’, legt Lisa Doeland uit – programmamaker van Radboud Reflects en buitenpromovendus. Doeland, die onderzoek doet naar afval, ergert zich aan onze neiging tot overconsumptie en het alsmaar afdanken van artikelen. ‘Laatst deelde de juffrouw van mijn dochtertje kleine lampjes uit. Iedere leerling kreeg er een stuk of vier en de volgende dag waren ze kapot – konden ze de deur weer uit. Dat doet echt pijn.’

Gisteren, op de eerste dag van de klimaattop in Parijs, ging Doeland in Nijmegen met publiek in gesprek over duurzaamheid. Is ons milieuprobleem nog op te lossen, en hoe dan? Hebben onze individuele bijdragen wel nut of is de politiek verantwoordelijk voor een duurzame levensstijl? De toeschouwers waren jong: studenten, zelfs een 6-vwo’er. Idealisten, die zich stuk voor stuk bezig houden met duurzaamheid en met milieuvraagstukken. Toch is de stemming niet zozeer hoopvol, maar vooral sceptisch.

Collectief bewustzijn
In je eentje keer je het tij niet; daar is de zaal het over eens. Tegelijkertijd lijkt de hele maatschappij zich bewust te zijn van onze klimaatproblematiek, maar sluit het gros van de bevolking daar de ogen voor. We nemen elk jaar een nieuwe telefoon, en hebben we zin een goedkope, nieuwe – en bovenal slecht geproduceerde – trui te kopen, dan doen we dat. Hoewel we weten dat dat milieutechnisch geen verstandige keuzes zijn, kiezen we voor voldoening op korte termijn: in langetermijnbeslissingen lijken we gewoonweg niet zo goed te zijn. ‘Er moet een cultuurwisseling plaatsvinden,’ merkt iemand op. ‘Dat is de enige mogelijkheid om écht aan het klimaat te werken.’

Maar, besluit de groep: een collectief bewustzijn creëer je enkel door een samenspel van de overheid, het bedrijfsleven én de burger. Als consument geef je bijvoorbeeld signalen af aan ondernemingen, zodat zij – weliswaar uit marketingoverwegingen – uiteindelijk besluiten duurzame alternatieven aan te bieden. Een traag proces helaas, waar alleen overheidsregulering verandering in lijkt te brengen. Zo zijn plastic zakjes sinds 2008 illegaal in Rwanda: op die manier wordt het gebruik van duurzamere verpakkingsmiddelen gestimuleerd. Een succesvolle ingreep, maar zoiets ziet men in Nederland niet zo snel gebeuren. ‘Wanneer het op milieu aankomt treft onze overheid nauwelijks diepgaande maatregelen – bang dat multinationals uit ons land wegtrekken.’

Do-it-yourself
Conclusie? Het kapitalisme en duurzaamheid lijken onverenigbare begrippen te zijn. We weten wel dat er iets moet gebeuren, maar de oplossingen liggen niet voor het oprapen. Terwijl onze regeringsleiders nog even doorbabbelen kan de wereldbevolking het heft toch maar beter in eigen hand nemen. Doelands publiek is al hard op weg. De ene douchet met koud water, de ander maakt haar eigen shampoo of besluit, als een echte Rwandees, plastic zakjes te boycotten. ‘Ik neem altijd een waszakje voor BH’s mee naar de supermarkt. Veel bewuster dan plastic, prima om groente en fruit in te doen: want het is doorzichtig en weegt niets.’ / Linda van der Pol