Het vak Nederlands op de middelbare school is saai en de docenten hebben te maken met een te hoge werkdruk. Leerlingen moeten zich bewust worden van wat ze leren, in plaats van regels te stampen. Dat schrijven wetenschappers van acht universiteiten in een manifest.

Leerlingen bestempelen het vak Nederlands als een van de saaiste vakken op school. Dat weten docenten wel, maar door de hoge werkdruk zien zij vaak geen kans hun lessen inspirerender te maken. Dat moet anders, vinden wetenschappers van alle acht vakgroepen Nederlands.

Zij publiceren vandaag een manifest met als motto: ‘meer inhoud, meer plezier, beter resultaat’. Volgens de Nijmeegse hoogleraar Peter-Arno Coppen, een van de auteurs, is het een breed gedragen visie. ‘We willen hiermee de eensgezindheid uitdrukken over hoe het verder moet met het vak Nederlands. De insteek van het vak moet echt anders.’

Het centrale begrip in het manifest is ‘bewuste geletterdheid’, dat zowel op taalvaardigheid als literaire competentie slaat. Coppen: ‘Leerlingen leren nu vooral heel veel regeltjes, maar zijn zich niet bewust van wat er achter die regeltjes zit.’ Als voorbeeld noemt hij ’t kofschip, waarmee bepaald wordt of een woord in de voltooid verleden tijd eindigt met een ‘d’ of een ‘t’. ‘Wat leerlingen meestal niet weten is dat  die spelling gebaseerd is op een klankregel. Bij een ‘d’ trillen je stembanden, bij een ‘t’ niet. Na een voorgaande klank waarbij je de stembanden trillen verschijnt dan ook een ‘d.’

Minder ezelsbruggetjes dus, en meer diepgang. Dat maakt lessen leuker en zinvoller, zo is de overtuiging van Coppen. ‘Een docent die een nieuwsgierige leerling wil uitdagen krijgt in de huidige methodes niet de ondersteuning om dit te doen.’ Veel te vaak verzandt een les in het uitleggen van regels, omdat die nu eenmaal getoetst worden bij het examen.

Literatuur
De veelgeuite klacht dat leerlingen nog altijd worden opgezadeld met oude literaire werken – lees: te veel Van den vos Reynaerde en te weinig Joe Speedboot – vindt gedeeltelijke weerklank bij Coppen. ‘Het gaat er vooral om dat leerlingen bewust worden gemaakt van de betekenis van literatuur. Wat kunnen zij met een bepaald boek? Welke lessen kunnen ze eruit trekken? Ik ben voorstander van het aanbieden van  gerenommeerde literatuur, maar ook uit andere boeken kunnen maatschappelijke en persoonlijke betekenissen worden gehaald. Dat is veel belangrijker dan dat leerlingen een boek hebben gelezen omdat het nu eenmaal op de lijst staat.’

De letterenfaculteit in Nijmegen heeft te kampen met een sterk dalende instroom. Het is niet het primaire doel van het manifest om de grootte van die instroom te bevorderen, meent Coppen. ‘Wel is het te hopen dat studenten een gedegener keuze zullen maken voor Nederlands op de universiteit. Nu zijn er nog te veel studenten die voor Nederlands kiezen “omdat ze van boeken houden”. Ik heb liever een instroom van veertig goede studenten, dan 150 van wie er vijftig afhaken.’ / Mathijs Noij