In het Pauselijk Jaarboek van 2022 staat de Radboud Universiteit nog steeds vermeld als katholieke universiteit. Opmerkelijk, want sinds het najaar van 2020 mag de Radboud Universiteit het predicaat ‘katholiek’ niet langer voeren. Wie opheldering zoekt, stuit op nieuwe mysteries.

Al sinds 1860 brengt het Vaticaan ieder jaar de Annuario Pontificio of het Pauselijk Jaarboek uit. Naast een overzicht van alle Pausen bevat het rode boek met gouden opschrift van de Città del Vaticano contactgegevens van kardinalen, bisschoppen, bisdommen, congregaties en ordes die tot de Rooms-Katholieke Kerk behoren.

Ook de katholieke universiteiten hebben een plek in het vuistdikke boek. En welke naam duikt op pagina 1723 op, tussen de katholieke universiteiten van Niagara Falls en Ottawa? Die van de Nijmeegse Radboud Universiteit, inclusief adres, telefoonnummer en e-mail en naam van rector magnificus Han van Krieken.

Dat is bijzonder, want in het najaar van 2020 nam de Nederlandse Bisschoppenconferentie het predicaat ‘katholiek’ af van de Stichting Katholieke Universiteit (SKU), de toenmalige raad van toezicht van de Radboud Universiteit en het Radboudumc.

‘Weergave van de werkelijkheid’

Zijn de bisschoppen overruled door het Vaticaan? Of wijst de vermelding van de universiteit in het Pauselijke Jaarboek op slordigheid van de samenstellers? Een rondgang van Vox bij verschillende vertegenwoordigers en kenners van de Rooms-Katholieke Kerk schept niet meteen duidelijkheid.

Een woordvoerder van het Vaticaan schrijft in een korte e-mail dat de Annuario een lijst van alle katholieke universiteiten bevat ‘die zijn opgericht of expliciet zijn goedgekeurd door de paus of de oude Congregatie voor het Katholieke Onderwijs.’ Op vragen over het afnemen van het predicaat ‘katholiek’ door de Nederlandse bisschoppen wil hij niet ingaan.

Hoogleraar Kerkelijk Recht aan de KU Leuven en voormalig rector van diezelfde katholieke universiteit Rik Torfs vertelt dat de Annuario een soort adressengids is die alle mogelijke instellingen, organisaties en bisdommen van de Rooms-Katholieke Kerk vermeldt. ‘Het is geen officieel document maar natuurlijk wel een weergave van de werkelijkheid.’

‘Een andere situatie voor Nederland en de wereldkerk is niet mogelijk’

Maar wat is dan de werkelijkheid van een niet-katholieke katholieke universiteit? Betekent dit dat het Vaticaan het niet eens is met de beslissing van de Nederlandse bisschoppen om het predicaat ‘katholiek’ van de Radboud Universiteit af te nemen? Torfs meent van niet. ‘De Rooms-Katholieke Kerk is één, dus een andere situatie voor Nederland en de wereldkerk is niet mogelijk’, zegt hij. Op verdere vragen zegt hij ‘wegens beroepsgeheim’ niet te kunnen ingaan.

Goede christenen

Ook Gerard de Korte, die als bisschop van Den Bosch de contacten onderhoudt met de Radboud Universiteit, is het opgevallen dat de Radboud Universiteit nog steeds in de Pauselijke Jaarkalender is opgenomen.

In een schriftelijke reactie antwoordt de bisschop cryptisch op de vraag wat dat voor hem betekent. Hij wijst erop dat katholieke universiteiten dienen te voldoen aan de apostolische constitutie Ex Corde Ecclesiae die werd uitgevaardigd door Paus Johannes Paulus II. In dat wetgevend document van het Vaticaan staat onder andere dat onderzoek aan katholieke universiteiten ook een theologisch perspectief moet bevatten en dat studenten moeten worden opgeleid als goede christenen. Van een woordvoerder van de Bisschoppenconferentie krijgen we exact hetzelfde antwoord.

Heiligverklaring

Hoe dan ook, naar aanleiding van de heiligverklaring van Titus Brandsma (1881-1942) op 15 mei in Rome was recent heel wat contact tussen Kerk en universiteit. Een delegatie van de Radboud Universiteit woonde de canonisatie van de priester, hoogleraar en rector van de Katholieke Universiteit Nijmegen – nu: Radboud Universiteit – onder leiding van Paus Franciscus op het Sint-Pietersplein bij. Volgens De Korte heeft dit ‘feestelijk moment het bewustzijn van de katholieke wortels van de universiteit opnieuw versterkt’.

In Rome kruisten de paden van rector magnificus Han van Krieken, voorzitter van de raad van toezicht Merel van Vroonhoven en enkele decanen wel vaker met die van kardinaal Wim Eijk en bisschop Gerard de Korte. Dat gebeurde naast de heiligverklaring onder andere bij een viering voor Brandsma in de Sint Paulus buiten de Muren en bij een dankviering voor pelgrims in de Sint-Pietersbasiliek. Ook bij een lunch van de Karmelieten – de religieuze orde waar Titus Brandsma toe behoorde – waren rector Van Krieken en kardinaal Wim Eijk aanwezig.

‘Hoopvolle signalen’

Bestaat de kans dat de Radboud Universiteit in de toekomst opnieuw het predicaat ‘katholiek’ mag voeren? Vertegenwoordigers van de Kerk lijken de deur open te houden. ‘Zich katholiek noemen dient gepaard te gaan met inhoud en vorm geven aan katholiciteit’, aldus een woordvoerder van de Bisschoppenconferentie. ‘De bisschoppen staan altijd open voor het gesprek hierover.’

Bisschop De Korte ziet hoopvolle signalen. Hij verwijst naar de resultaten van de dialoogsessies waarin studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit brainstormden over de identiteit van de universiteit. ‘Ik heb begrepen, uit de resultaten van de interne dialoog die het afgelopen jaar is gevoerd, dat de universiteit een blijvende binding met het katholicisme voorstaat’, aldus De Korte.

‘De formele, statutaire rol van de bisschoppen gaat niet meer terugkomen’

Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat de bisschoppen in de toekomst opnieuw een vinger in de pap zullen krijgen aan de Radboud Universiteit. Vlak voor de reis naar Rome zei Han van Krieken tegen Vox dat de formele, statutaire rol die bisschoppen hadden ten opzichte van het Stichtingsbestuur is doorgesneden. ‘Die gaat ook niet meer terugkomen’, aldus de rector toen. Een vermelding in het Pauselijk Jaarboek zal daar vermoedelijk niets aan veranderen.