Producten niet kopen maar huren is een trend, niet in het minst bij studenten. Kan het delen van fietsen en wasmachines leiden tot een meer duurzame samenleving? 'Bedrijven als Swapfiets en Splash staan symbool voor een grotere beweging in de economie', zegt econoom Jan Verhoeckx.

Toen de wasmachine in het huis van oud-student Psychologie Mathijs van de Ven (28) het een jaar of zeven geleden begaf, gingen de acht huisgenoten rond de tafel zitten. Een reparatie zou tijd en geld kosten en niemand had zin om een nieuwe wasmachine te regelen. Dat moet beter kunnen, dachten ze. ‘Een huisgenoot kwam met het idee om een wasmachine te huren via Splash Lease en dat vonden we allemaal een goed idee,’ vertelt Van de Ven. ‘Voor een nieuwe wasmachine ben je toch snel 50 euro per persoon kwijt, en wie zou er allemaal voor moeten betalen? Met nieuwe huisgenoten wordt het helemaal lastig.’

Voor 16 euro per maand hebben de acht huisgenoten nu een apparaat dat altijd werkt. Toen de wasmachine het een keer niet meer deed, kwam een monteur hem repareren. Een andere keer ging de machine echt kapot, en werd ze vervangen. ‘Voor ons levert het veel voordeel op dat we niets zelf hoeven te regelen, ook al is het duurder dan een nieuwe machine’, aldus Van de Ven.

‘De wasmachine is slechts één keer kapot geweest. Toen kwam een monteur langs’

Van de Ven en zijn huisgenoten zijn niet de enigen die spullen huren in plaats van ze te kopen. Wie heeft er nu bijvoorbeeld geen abonnement op Netflix en Spotify? Ook Swapfietsen zijn niet meer weg te denken van de campus. Er komen steeds meer opties om producten te huren in plaats van te kopen en ook studenten lijken daar gretig gebruik van te maken.

Van bezit naar gebruik

Jan Verhoeckx, docent economie aan de Radboud Universiteit, vindt de gedeelde wasmachines vergelijkbaar met de Swapfietsen. ‘Studenten met een Swapfiets huren niet alleen de fiets, maar ook een service, gemak en verzekering. Dat is duurder, maar ze kiezen waarschijnlijk voor deze extra’s.’

Volgens Verhoeckx zijn de Swapfietsen en de gedeelde wasmachines een zichtbaar symbool van een grotere beweging in de economie. ‘Op dit moment huur je die fiets of de wasmachine nog bij een tussenpersoon’, zegt hij. ‘Het wordt pas echt interessant als die ooit wegvalt. Laptops, telefoons, koelkasten en wasmachines zijn nu zo ontworpen dat ze na een bepaalde tijd op zijn. Dat is logisch, want als je een verkoopbedrijf bent en iedereen heeft je product al, dan is je verdienmodel weg. Een fabrikant heeft er dus baat bij dat een product niet al te lang meegaat.’

‘Fabrikanten hebben er baat bij dat een product niet al te lang meegaat’

Dat verandert als je een product huurt in plaats van koopt. ‘Ineens hebben fabrikanten er niets meer aan als je een product weggooit en een nieuwe wilt’, zegt Verhoeckx. ‘Als je computer kapot gaat, moeten zij een nieuwe leveren. Voor bedrijven is het dan handig als ze het product makkelijk kunnen herstellen en de onderdelen of grondstoffen kunnen hergebruiken. Ze worden juist uitgedaagd om een beter, duurzamer product te ontwerpen.’

Lampen op Schiphol

Wereldwijd bestaan er al een hoop initiatieven die inspelen op deze gebruikerseconomie. Bedrijven zoals Netflix en Airbnb zijn grote spelers op de markt. Booking.com is de grootste leverancier van hotelovernachtingen, maar bezit zelf geen hotels. Uber is het grootste taxibedrijf op aarde, maar bezit geen taxi’s. ‘Tien, twintig jaar geleden was het onmogelijk om je voor te stellen dat dit zou gebeuren’, zegt de econoom.

Maar ook in de zogenaamde business to business huren bedrijven producten. Schiphol koopt geen lampen, maar licht en elektriciteit bij Philips. Verhoeckx: ‘Philips heeft er daarom baat bij dat de lampen zo energiezuinig mogelijk zijn, en als ze kapot gaan, dat ze makkelijk gerecycled kunnen worden.’

Kleding

De consequentie van deze shift in de economie is dat mensen veel minder gaan bezitten. ‘Dat kan heel naar zijn voor mensen die hun identiteit ontlenen aan bezit’, zegt Verhoeckx. Dat geldt bijvoorbeeld voor kleding.

‘Initiatieven als Swapfiets en Splash zijn heel nuttig: ze kunnen de wereld verbeteren. Je krijgt een heel ander systeem, met veel minder afval en verspilling. Bedrijven moeten zich daarop voorbereiden.’

Maar zo ver is het nog lang niet. En de vraag is ook of consumenten bewust voor die verandering kiezen. ‘Ik kan me niet voorstellen dat studenten dat in hun achterhoofd hebben wanneer ze een swapproduct aanschaffen,’ aldus Verhoeckx.

Van de Ven beaamt dat: ‘Voor ons is dat geen overweging geweest. Ik denk zelfs dat een wasmachine huren minder duurzaam is, want als alternatief zou je waarschijnlijk Marktplaats afstruinen op zoek naar een oude machine. Dan gebruik je een product tot het helemaal op is.’