Milieuplanoloog Linda Carton brengt met behulp van burgers de Nijmeegse luchtkwaliteit in kaart. Op die manier krijgt ze een veel gedetailleerder overzicht dan wanneer ze alleen naar de meetpunten van bijvoorbeeld het RIVM zou kijken. Carton vertelt er donderdagavond tijdens wetenschapsfilmfestival InScience meer over.

Vorig jaar moest InScience halsoverkop online, dit jaar is het festival eindelijk weer te bezoeken, met filmhuis LUX als epicentrum. Vanaf woensdag staan er vijf dagen lang recent verschenen wetenschapsfilms en -documentaires op het programma.

In het kielzog daarvan zijn er ook discussiepanels met wetenschappers en andere deskundigen. Zo gaat op donderdag milieuplanoloog Linda Carton tijdens het duurzaamheidscafé in gesprek over het nut van burgeronderzoek voor het verbeteren van luchtkwaliteit.

De uitstoot van ongezonde stoffen is een hot topic in Nijmegen, sinds bekend werd dat de gemeente de op een na slechtste luchtkwaliteit heeft van de grote steden van ons land. En ook de overschrijding van uitstootnormen van de asfaltcentrale in Nijmegen-West zorgt voor veel onrust.

Hoe betrekt u burgers bij milieuonderzoek?

‘In Nijmegen-Noord werk ik samen met Lentse Luchten. Dat is een burgerinitiatief, opgezet door Lentenaren Roderick Peters en Ton Ammerlaan, waarbij tientallen bewoners zelf fijnstof in de lucht meten bij hun woningen. Daarvoor gebruiken ze eenvoudige, goedkope apparatuur. Via een internetverbinding worden die metingen continu geüpload, en zijn ze op een kaart te bekijken.’

Wat is de meerwaarde van dit soort citizen science?

‘Het levert verschillende dingen op. Allereerst heb je zo veel meer meetpunten dan alleen die van overheidsorganisaties zoals het RIVM. Dat meetnet is beperkt, maar veel Europees beleid is er wel op gebaseerd. Sinds een tijdje gebruikt het RIVM de fijnstofmetingen van burgers ook. Ze staan opgenomen in het dataportaal Samen Meten. Ook internationaal zijn er van dit soort overzichten.’

En wat hebben burgers er zelf aan?

‘Dat is het tweede voordeel: zulke projecten zorgen voor empowerment van inwoners, en bewustwording. Veel beleid en maatregelen, zoals die nu bijvoorbeeld worden besproken in Glasgow, staan heel ver af van individuele burgers. Met een lokaal meetnet zie je wat er in je eigen buurt aan de hand is. In Lent kun je bijvoorbeeld heel lokaal zien hoe fijnstof toeneemt tijdens de ochtend- en avondspits. Dat maakt het mogelijk om bij de lokale politiek te pleiten voor gerichte maatregelen, zoals een wal die luchtvervuiling en geluid kan tegenhouden. Hoe goed zo’n wal werkt, kunnen burgers dan monitoren. Mensen kunnen ook aandringen op landelijke en Europese maatregelen, zoals een zero emission norm voor nieuwe auto’s.’

‘Burgerinitiatieven zorgen op die manier ook voor druk op de ketel bij bestuurders; burgers zijn bereid om tot het gaatje te gaan als het om hun eigen omgeving gaat. Dat zag je ook met de aardgasproblematiek in Groningen. En Nijmegen heeft grote ambities op het gebied van luchtkwaliteit, ze wil schoner worden dan de norm.’

Is dat haalbaar? Onderzoek wees laatst uit dat Nijmegen de op een na slechtste luchtkwaliteit heeft van Nederland.

‘Dat is de vraag inderdaad. Aan een deel is weinig te doen, zoals al het fijnstof dat vanuit het Ruhrgebied hierheen waait. Maar bewoners hebben wel een punt als ze roepen dat de asfaltcentrale gesloten moet worden. Zo’n vorm van industrie zou je eigenlijk buiten een stad moeten neerzetten. Met het meetnet van Lent kunnen bewoners op termijn ook onderzoek doen naar relaties tussen luchtvervuiling in de wijk en wat er gebeurt op de Waal. Hetzelfde geldt voor emissies op en rond de haven.’