Onderzoekers van het Radboudumc publiceerden vorige week de eerste resultaten van een nieuw coronavaccin. Hoewel veel mensen inmiddels zijn ingeënt, gaat onderzoek naar nieuwe vaccins namelijk gewoon door. ‘Niet alleen als alternatief voor de al bestaande vaccins , maar ook om in de toekomst andere ziektes te bestrijden.’

Begin 2020 bogen wetenschappers over de hele wereld zich over de ontwikkeling van een vaccin tegen het coronavirus. Ook Nijmeegse wetenschappers zetten destijds hun onderzoek op pauze om samen met collega’s uit Denemarken en Duitsland hier een steentje aan bij te kunnen dragen. De onderzoeksgroep van Benjamin Mordmüller, hoogleraar medische microbiologie bij het Radboudumc, volgde hiervoor een half jaar lang 45 proefpersonen die twee doses van het nieuwe vaccin toegediend kregen. Afgelopen week maakte zij de eerste resultaten van dit onderzoek bekend.

Momenteel is er een scala aan coronavaccins in omloop. Waarom doen jullie nog steeds onderzoek naar een nieuw vaccin?

‘Toen we in 2020 begonnen wisten we natuurlijk niet dat er al zo snel een goed werkend vaccin op de markt zou komen. Daarnaast blijft het belangrijk om te streven naar een nog betere methode. We hebben gezien dat de immuniteit die je opbouwt na een infectie, of na de huidige vaccins zoals Pfizer en Moderna, namelijk niet lang aanwezig blijft. Wil je immuniteit behouwen, zou je de bevolking heel erg vaak moeten boosteren.’

‘Dat is op zichzelf natuurlijk niet wenselijk, maar het brengt ook veel logistieke problemen met zich mee. Denk aan de bewaartemperatuur van bijvoorbeeld -70 graden die Pfizer nodig heeft. Ons vaccin is in de vriezer te bewaren, en voor een kortere tijd ook op kamertemperatuur. Daarnaast is er de hoop dat het een immuniteit van minstens 10 jaar kan geven. Die twee aspecten zorgen ervoor dat dit vaccin een goede verbetering zou kunnen zijn ten opzichte van de andere die er al zijn.’

Een immuniteit van 10 jaar is heel veel langer dan bestaande vaccinaties beloven. Hoe kan dat?

‘Wat we hebben ontwikkeld is een zogenaamd VLP-vaccin (virus-like-particle, red.). Dit houdt in dat het vaccin bestaat uit een antigen en een eiwitdeeltje: een soort jasje dat de structuur, grootte en symmetrie van het originele virus nabootst zonder dat het onderdelen van het echte virus gebruikt. Zo’n jasje wordt door het lichaam heel goed onthouden. De immuniteit kan daarmee mogelijk ook langer dan bij mRNA-vaccins (zoals die van Pfizer en Moderna), vectorvaccins (zoals die van Janssen en AstraZeneca) en het eiwitvaccin Novavax zijn.’

Jullie stellen dat het vaccin niet alleen ontwikkeld is als alternatief voor de al bestaande vaccins, maar ook om in de toekomst andere ziektes, zoals malaria, te bestrijden. Hoe werkt dat? 

‘Dat komt doordat je aan dat ‘jasje’ wat het vaccin creëert, ook kleine eiwitten kan ‘plakken’ waardoor je de structuur en vorm steeds kan aanpassen. Op die manier ben je heel flexibel om ook andere vaccins te produceren.’

‘Een aantal deelnemers heeft hun reguliere vaccinatie een tijdje uitgesteld’

‘We hadden deze techniek al eerder op het oog toen we bezig waren met het ontwikkelen van een vaccin tegen malaria. Dat was al lang voordat corona in beeld kwam. Daar was toen echter geen subsidie voor. Door de grote investeringen in het coronavaccin, waar wij dezelfde techniek voor konden gebruiken, werd het ontwikkelen hiervan ineens wel mogelijk.’

‘VLP-vaccins bestonden overigens al eerder. Het HPV-vaccin tegen het humaan papillomavirus, dat onder meer baarmoederhalskanker kan veroorzaken, werkt volgens hetzelfde principe. Echter werkt de techniek erachter anders. Een HPV-vaccin kun je niet zomaar aanpassen naar, bijvoorbeeld, een ebola-vaccin. Met deze nieuwe techniek zou dat wel kunnen.’

Jullie onderzoek is tot nu toe uitgevoerd op 45 mensen. Is dat niet veel te weinig om er iets over te kunnen zeggen?

‘Dat klopt. Het onderzoek waar we nu de eerste resultaten van hebben gepubliceerd was vooral gericht op het krijgen van een indicatie van de bijwerkingen en immuunrespons. Dit testen was alleen mogelijk in een groep waarin de proefpersonen nog niet gevaccineerd waren, of al een keer corona hadden gehad.’

‘In het begin waren deze mensen nog wel te vinden, maar toen het reguliere vaccinatieprogramma startte werd dit natuurlijk steeds lastiger. Een aantal deelnemers heeft hun reguliere vaccinatie een tijdje uitgesteld om te kunnen deelnemen aan dit onderzoek om zo nieuwe vaccins te helpen ontwikkelen. Dat vind ik echt heel mooi.’

‘Door deze mensen kunnen we nu verder met ons onderzoek, zodat we ook conclusies kunnen trekken over hoe ons vaccin in de praktijk werkt. De eerste resultaten daarvan hopen we dit jaar nog te publiceren. Voor nu zijn we heel trots dat we dit al bereikt hebben. Mogelijk kan het niet alleen voor het coronavirus uitkomst bieden, maar is het ook een mooie springplank naar andere vaccins.’