Samen met je lover zit je aan een perfect gedekte tafel: het bestek in de goede volgorde, de glazen op de goede plek, servet op schoot. Alles volgens de etiquette. Dan gaat je telefoon. Het is je baas. Neem je op of niet? Hoe hoort dat eigenlijk?

Wil Derkse, bijzonder hoogleraar wijsbegeerte, gebruikt liever niet het woord etiquette. ‘Dat is zo’n dun plakkertje. Ik spreek liever over goede manieren, want het gaat om de innerlijke houding. Een fotomodel zei ooit: Als je geen hart hebt achter je schoonheid, ben je lelijk.’ Goede manieren zijn geen normen, ook geen waarden, maar deugden volgens Derkse. Ze mogen zich ook niet opdringen, want dan wordt het al snel nep of overdreven. Het gaat niet alleen om de buitenkant. Vroeger had je nog strenge etiquetteregels. Derkse: ‘Brieven die in de achttiende eeuw aan de koning geschreven werden, zouden wij nu kruiperig en tenenkrommend vinden.’ Door de jaren heen verandert de manier waarop we met elkaar omgaan. Derkse geeft een voorbeeld: ‘Jongere collega’s van me zeiden allemaal ‘doei’ als ze naar huis gingen. Als experiment zei ik aan het einde van de dag ook eens ‘doei’ tegen iedereen. Ze keken me allemaal raar aan. Blijkbaar past  dat niet bij mijn generatie.’ Tegenwoordig loopt iedereen overal met zijn telefoon rond. Maar telefoneren aan tafel vinden de meeste mensen ongehoord. In zo’n situatie kun je beter niet opnemen vindt Derkse. ‘Ik gaf ooit een lezing over integriteit en iedereen zat ondertussen op zijn blackberry te kijken. Ik ben toen gestopt. Dat is respectloos.’ Ook tussen culturen zie je verschillen. Derkse: ‘Ik at eens een heerlijk stuk biefstuk in een restaurant in Amerika. De ober vroeg hoe het biefstuk me had gesmaakt. Ik zei: ‘not bad’. De ober kreeg de schrik van zijn leven.’ Bij ons is ‘niet slecht’ een compliment, maar in Amerika moet je ‘great!’ zeggen. Hetzelfde geldt bij het uitpakken van cadeaus. In Amerika moet je het cadeau meteen uitpakken en ‘great’ roepen. Maar in Japan kan dit absoluut niet. Daar mag je het niet uitpakken. Derkse legt het uit: Japan heeft een schaamcultuur. Wanneer je ook maar een greintje teleurstelling laat zien wanneer je een cadeau uitpakt, dan kwets je de ander.’/Soesja Verheijden Samen met Barbara Kruijsen, conservator oude kunst bij Museum Het Valkhof, spreekt Wil Derkse vanavond om 20.00 uur in het Soeterbeeck programma over etiquette in de achttiende eeuw en tegenwoordig.