Vrachtwagenchauffeurs verleiden tot gezonder eetgedrag en meer beweging. De transportsector breekt zich al jaren het hoofd over hoe dat moet. Verhalen zijn een veelbelovende, nieuwe methode. Anniek Boeijinga deed er onderzoek naar.

Twee derde van de Nederlandse vrachtwagenchauffeurs heeft ernstig overgewicht. Niet zo vreemd, als je bedenkt wat voor werk ze doen. Met lange en onregelmatige werktijden, uren achter elkaar zittend en pauzerend langs de weg of in truckerscafé’s. De transportsector probeert al jaren om er iets aan te doen, met folders waarin nut en noodzaak van een gezond voedingspatroon en genoeg beweging breed worden uitgemeten. Alleen: de folders hebben nauwelijks effect.

Sportschool

Communicatie- en informatiewetenschapper Anniek Boeijinga kwam er in haar onderzoek al snel achter waarom. Ze interviewde tientallen vrachtwagenchauffeurs en ontdekte dat het merendeel heel goed weet wat gezond eten inhoudt. Ze wíllen ook wel gezonder leven, maar krijgen het gewoon niet voor elkaar. ‘Hoe kom je toe aan gezond eten en voldoende bewegen als de supermarkt en de sportschool al gesloten zijn wanneer je werkdag erop zit? Hoe weersta je bij lekkere trek de verleidingen onderweg? En hoe bouw je een sportmoment in tijdens je kostbare vrije tijd met familie en vrienden?’, schrijft Boeijinga in haar proefschrift. En: ‘Meer nog dan een kwestie van willen, bleek het voor de vrachtwagenchauffeurs een kwestie van (niet) kunnen.’

‘Veel beter dan argumenten in brochures kunnen verhalen concreet voorbeeldgedrag bieden’

Er is dus een kloof tussen wat de chauffeurs willen en wat ze in de praktijk doen. Maar hoe overbrug je die? Boeijinga, met haar achtergrond in de letteren, is overtuigd van de kracht van verhalen. ‘Veel beter dan argumenten in brochures kunnen verhalen concreet voorbeeldgedrag bieden’, zegt ze. ‘Denk bijvoorbeeld aan Odysseus die de lokroep van de Sirenen moet weerstaan om huiswaarts te keren. Verhaalpersonages kunnen fungeren als rolmodellen. Ze laten zien welke obstakels onderweg kunnen voorkomen en, nog belangrijker, hoe je die kunt overwinnen.’

Ik-figuur

Ze introduceert in haar proefschrift de term ‘Storybridging’: de inzet van verhalen om de kloof tussen intentie en gedrag te overbruggen. Met de input van de chauffeurs schreef Boeijinga vier verhalen met chauffeur René Louwisse, 41 jaar en veel te zwaar, als ik-figuur.

De verhalen over René werden verdeeld onder 120 vrachtwagenchauffeurs. Omdat chauffeurs veel radio luisteren, werden de verhalen behalve als leesverhaal ook als luisterverhaal aangeboden. Uit de resultaten bleek het medium niet van belang, de inhoud juist wel. Het merendeel van de chauffeurs was na lezing vast van plan om gezonder te gaan leven.

In de hoop dat ze ook daadwerkelijk gezonder gingen eten en meer bewegen, maakte Boeijinga vervolgens onderscheid tussen chauffeurs die wel en chauffeurs die niet van plan waren om hun gedrag te veranderen. Ze stemde de verhalen af op de veranderfase waarin de chauffeurs zaten. De groep gemotiveerde chauffeurs kreeg bijvoorbeeld het verhaal waarin René verschillende obstakels overbrugt en er in slaagt om gezonder te gaan leven. Ondanks een slechte conditie en regenbuien, lukt het hem om twee fietsdagen per week in zijn systeem te krijgen.

Truckermagazines

‘Je zou verwachten dat gezondsheidspromotie vooral werkt als de inhoud goed is afgestemd op de specifieke groepen’, zegt Boeijinga. Maar het verwachte resultaat bleef uit. Verhalen bleken niet effectiever als ze waren afgestemd op de veranderfase van de chauffeur in kwestie.  ‘Helaas’, zegt ze daarover. ‘Ik vermoed dat dat ligt aan de opzet van het onderzoek. Het lag er waarschijnlijk te dik bovenop wat we met ons onderzoek hoopten te bereiken. En vrachtwagenchauffeurs zijn eigenwijs: die worden niet graag verteld hoe ze zich moeten gedragen.’

Ze pleit er daarom voor om de verhalen aan te bieden via truckermagazines, zonder vermelding van het beoogde doel. Want ze ziet verhalen nog altijd als veelbelovende methode in de gezondheidscommunicatie. ‘Verhalen lenen zich bij uitstek voor het overbrengen van strategieën om obstakels te overwinnen en zijn als vorm ook aantrekkelijk voor veel mensen. Maar wat voor verhaal je moet schrijven, aan welke knopjes je nu precies moet draaien, is nog een zoektocht.’

Anniek Boeijinga promoveert op 4 september om 14.30 uur in de Aula aan de Comeniuslaan 2.