Linnaeus is de ‘grondlegger van wetenschappelijke racisme’, schreef Sarah Boulehoual deze week in een opiniestuk. Dat ligt net wat ingewikkelder, meent docent wetenschapsgeschiedenis Willem Halffman, die het probleem elders zoekt. ‘Waarom zijn alle gebouwen op de campus genoemd naar Westerse wetenschappers?’

Hernoem het Linnaeusgebouw, schreef AKKUraatd-lijsttrekker Sarah Boulehoual woensdag aan Han van Krieken in een open brief. Linnaeus, die in de achttiende eeuw als eerste planten en dieren systematisch classificeerde, zou namelijk de grondlegger van biologisch racisme zijn. Hij deelde mensen in in verschillende rassen, en zette daarbij ‘de “Europese mens” bovenaan de ranglijst en de “Afrikaanse mens” helemaal onderaan’, aldus Boulehoual.

Maar in hoeverre klopt deze aantijging? Het ligt genuanceerd, vertelt Willem Halffman, die al jaren het vak Geschiedenis van de biologie doceert bij FNWI en onderzoek doet naar de relatie tussen wetenschap en samenleving. ‘Er is zeker wat aan te merken op Linnaeus, maar hem racistisch noemen is in mijn ogen overdreven. Seksistisch was hij zeker wel – net als Darwin overigens. Zo interpreteerde hij reproductie bij planten geheel door de bril van menselijke seksualiteit.’

Wispelturig

Zeker, zegt de universitair hoofddocent, Linnaeus (1707-1778) classificeerde mensen in verschillende rassen, net zoals hij andere levende wezens in groepen indeelde. ‘Maar die classificatie deed hij eerder op basis van geografie – Aziatisch, Europees, et cetera – dan op huidskleur.’

De Zweedse botanist had wel stereotiepe ideeën, bijvoorbeeld dat Afrikanen wispelturiger zouden zijn, maar gaf daar geen hiërarchisch oordeel aan. ‘Sterker nog, de Franse hofcultuur vond hij eerder inferieur aan bijvoorbeeld de Scandinavische Sami. De eersten leidden volgens hem namelijk een incestueus en decadent leven, terwijl de Sami nog onbezoedeld waren.’

Als je een boosdoener zoekt voor racisme dat op biologie geënt is, kun je beter je pijlen richten op Johann Friedrich Blumenbach, meent Halffman. Deze Duitse antropoloog en anatoom, die rond 1800 leefde, vond het blanke Kaukasische ras mooier en superieurder dan alle andere. De nazi’s maakten dankbaar gebruik van Blumenbach’s ideeën.

Arabische wereld

De discussie over naamgeving kan beter over iets anders gaan, vindt de docent. ‘Waarom heten alle gebouwen op de campus naar Westerse wetenschappers?’ De huidige wetenschap is volgens hem meer schatplichtig aan andere culturen dan we denken, zoals de Arabische wereld. ‘Dat is in de negentiende eeuw allemaal vakkundig weggepoetst.’

Retorisch: ‘Wat dacht je waar een woord als algebra vandaan komt? Dat begrip heet niet toevallig zo. Veel rekenkundige inzichten komen uit het Midden-Oosten.’

‘Dankzij islamitische wetenschappers zijn veel teksten uit de Oudheid bewaard gebleven’

Dankzij islamitische wetenschappers zijn ook veel Griekse teksten uit de Oudheid bewaard gebleven, voegt hij toe. Dat we in de Renaissance weer aandacht voor die werken kregen, kon alleen omdat ze de eeuwen daarvoor in de islamitische wereld uitgebreid onderzocht en geannoteerd waren. ‘Dat gebeurde bijvoorbeeld in de negende eeuw in steden als Bagdad, waar ze in openbare bibliotheek lagen. In het Westen werd kennis mondjesmaat door monniken doorgegeven, maar dat ging vooral om theologie of retorica.’

Naamswijzigingen

Als er dan toch naamswijzigingen moeten komen voor Nijmeegse bètagebouwen, heeft Halffman wel wat suggesties. De Iraakse astronoom en wiskundige Al-Hazen (965-1040) bijvoorbeeld, een van de grondleggers van de wetenschappelijke methode. Of Avicenna (980-1037), die de Canon van de geneeskunde schreef, het bekendste boek in de geschiedenis van de medische wetenschap.

Omstreden onderzoekers uit de wetenschappelijke canon verwijderen is geen goed idee, zegt de docent ten slotte. ‘Wetenschapsgeschiedenis staat niet los van de inhoud. Je moet de controverses erbíj vertellen.’