Microplastics zijn overal. In voedsel, verzorgingsproducten en zelfs in de lucht. Voor het eerst zijn miniscule stukjes plastic ook in het menselijke bloed aangetroffen. Hoe schadelijk zijn deze chemische verbindingen voor de mens? En als ze overal te vinden zijn: hoe kunnen we ze als consument vermijden?

Onderzoekers van de VU Amsterdam troffen bij driekwart van hun proefpersonen microplastics aan in het bloed. Eerder werd al wel gedacht dat de minuscule stukjes plastic hun weg zouden vinden naar het menselijk lichaam, maar dit was vanwege de kleine afmetingen – zo’n 700 nanometer – lastig te bewijzen.

Ad Ragas is hoogleraar aan de Radboud Universiteit en gespecialiseerd in de gevolgen van chemische stoffen op ecosystemen en de mens. Erg verrast is hij niet door de resultaten van het onderzoek, die in maart werden gepresenteerd. ‘We zagen eerder al microplastics in de menselijke maag en lever. De enige route tussen deze organen is via het bloed’, legt Ragas uit.

‘Alleen de allerkleinste microplastics komen door de wand van het maagdarmkanaal’

Het is volgens Ragas goed om te kijken naar de deeltjes waar het precies om gaat. ‘De meeste mensen denken dat microplastics allemaal hetzelfde zijn, terwijl er grote verschillen zijn. Zo varieert de grootte bijvoorbeeld van 10 nanometer tot 1 millimeter. Als je dat zou vergelijken met zichtbare afstanden dan heb je het over een centimeter en een voetbalveld’, vertelt Ragas. ‘Alleen de allerkleinste fractie van alle microplastics is klein genoeg om door de wand van het maagdarmkanaal in je bloed terecht te komen.’

Gezondheidsrisico’s

De belangrijke vraag is of deze plastics schadelijk zijn voor de mens. Dat zou op twee manieren kunnen, vertelt Ragas. ‘De chemicaliën die in microplastics zitten kunnen in theorie vrijkomen en toxisch worden.’ Dat zal volgens hem wel meevallen. ‘Die deeltjes zijn zo ontzettend klein. Hoeveel toxische stof kan een deeltje van 10 nanometer breed bevatten?’

Mochten microplastics schadelijk voor ons zijn, dan is het daarom waarschijnlijker dat dit komt doordat microplastics ‘deeltjes’ zijn. ‘Je kan het vergelijken met een vogel die grote stukken plastic binnenkrijgt. Dat blokkeert fysiek het maagdarmkanaal waardoor de vogel niet meer kan eten’, vertelt Ragas. ‘Op kleine schaal kun je je voorstellen dat deeltjes aderen kunnen verstoppen en voor vaatproblemen zorgen, zoals bijvoorbeeld het geval is bij fijnstof.’

‘Vanaf de snijplank, je kleding, het tapijt of je kleding: microplastics komen in je voedsel’

Toch zal je van wat microplastics niet snel een infarct krijgen, meent Gabriëlla Kalčíková, hoogleraar scheikunde aan de universiteit van Ljubljana en docent aan de Radboud Summer School. ‘Wanneer je eten klaarmaakt, komen er ook veel deeltjes in je voedsel. Vanaf de snijplank, je kleding, het tapijt of je kleding.’ Bovendien is het immuunsysteem goed in het verwijderen van niet-lichaamseigen stoffen, zegt Ragas. ‘Anders hadden we in organen van overleden mensen al heel veel opgehoopt plastic moeten aantreffen. Dat is niet het geval.’

Onderzoek blijven doen

Toch blijft het volgens de onderzoekers verstandig om alert te blijven. ‘Het is uit een preventief oogpunt dat we hier onderzoek naar doen’, vertelt Ragas. ‘We zien momenteel geen gevaren van microplastics voor de volksgezondheid, maar ze horen natuurlijk niet in ons lichaam.’

De inname van microplastics zo veel mogelijk vermijden is dan ook geen slecht idee, al is het wel erg lastig, meent Kalčíková. ‘Ze zijn inmiddels overal.’ Zo bevatten plastic flesjes water microplastics door de wrijving van het het op- en afdraaien van de dop, en laten plastic theezakjes door de hitte stukjes los in het warme water. Ook zullen alle plastics aanwezig in het milieu, langzaam afbrokkelen in steeds kleinere deeltjes.

Macroplastics verminderen

De beste manier om microplastics te vermijden is volgens Kalčíková daarom om simpelweg minder plastic te gebruiken. ‘Soms kunnen we na 5 minuten een plastic zakje al weggooien, zonder bewust te zijn van de route die dat zakje heeft afgelegd.’ Ragas benadrukt dat we ook niet al het plastic moeten weren voordat er een goed alternatief is. ‘Een plastic fles vervangen voor glazen variant vind ik een goed idee, maar ga geen vlees in papier verpakken.’

Volgens Ragas is het goed dat er meer aandacht is voor microplastics in het menselijke lichaam, maar geeft het recente onderzoek geen reden voor paniek. ‘Ik maak me meer zorgen over de plastics in de natuur. We kennen de effecten op de volksgezondheid nog niet, maar ik heb het idee dat de ecologische verstoringen als gevolg van plastics een groter probleem vormen dan de humane risico’s.’