Een stelende werknemer, ziek personeel dat toch in de kroeg gespot wordt of iemand die in de baas zijn tijd graag naar wat pornopagina’s surft: het kunnen redenen zijn voor een werkgever om een onderzoek in te stellen. Maar wanneer is zulke particuliere recherche juridisch toegestaan? Juriste Heleen Pool promoveert vanmiddag op deze vraag.

‘Het komt vaak voor dat een werkgever zijn personeel controleert’, zegt Pool. ‘Dat varieert van het controleren van de tassen bij verdenking van diefstal tot het plaatsen van een GPS-tracker in de auto van de zaak. Toch is er in Nederland geen helder toetsingskader dat bepaalt wanneer zulke particuliere recherche juridisch gezien mag of niet. Zo’n kader heb ik tijdens mijn promotieonderzoek ontworpen.’

Wanneer het gespeur van de baas te ver gaat en wanneer het wettelijk mag, is moeilijk in een paar woorden uit te leggen. ‘Heel kort gezegd gaat het allereerst om de vraag of het recherchegedrag een inbreuk maakt op het privéleven, zoals beschreven staat in artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Als dat niet zo is, dan is er niets aan de hand. Is dat wel zo, dan is de volgende vraag of de werkgever een geoorloofde inbreuk heeft gemaakt.’

Een speurende leidinggevende moet allereerst een grondslag in het recht hebben, bijvoorbeeld een vermoeden dat er iets niet pluis is. Daarnaast mogen er geen minder ingrijpende mogelijkheden zijn om het beoogde doel bereiken. ‘Een situatie zoals bij Greving & Greving Opticiens, waarbij zogeheten mysteryshoppers het personeel voor trainingsdoeleinden stiekem filmden, is juridisch gezien een ongeoorloofde inbreuk. In dit geval had Greving & Greving geen grondslag in het recht’, aldus Pool.

Er is in Nederland geen sluitende wetgeving of jurisprudentie die bij twijfelgevallen duidelijkheid biedt. En dat is waar Pool met haar onderzoek het verschil wil maken. ‘Mijn toetsingskader hoeft wat mij betreft niet in de wet te worden opgenomen, want het baseert zich grotendeels op het al bestaande EVRM. Het schept vooral duidelijkheid voor werkgevers én werknemers die voor de rechter belanden met een zaak waarin particuliere recherche een grote rol speelt. Of – en dat zou helemaal mooi zijn – het helpt werkgevers vooraf bij het bepalen hoe ver ze kunnen gaan met hun speurwerk, zodat het toetsingskader een preventieve werking heeft.’  /Tim van Ham